معمایی درون بدن: رازهای سیروز کبدی که باید بشناسید!😷

پیش گفتار

هر سال در تاریخ 28 ژوئیه(6 مردادماه)، سازمان بهداشت جهانی به منظور افزایش آگاهی از بیماری هپاتیت و واکنش‌های التهابی کبدی که به سیروز کبدی و سرطان کبد نیز منجر می‌شود، روز جهانی هپاتیت را برگزار می‌کند. بیماری‌های کبدی به‌ویژه هپاتیت بی و هپاتیت سی از عوامل اساسی در ایجاد مشکلات کبدی محسوب می‌شوند. اغلب مبتلایان به این بیماری‌ها در مراحل پیشرفته تشخیص داده می‌شوند. اما درمان‌های ضد ویروسی می‌توانند پیشرفت بیماری را متوقف کنند و حتی بهبودی در اختلالات کبدی شدید را فراهم آورند. بیماران مبتلا به سیروز کبدی نیازمند تشخیص زودرس و درمان مناسب هستند. درمان سیروز کبدی شامل ترکیبی از روش‌های دارویی، تغذیه صحیح، بهداشت شخصی و کنترل عوارض بیماری است، که امیدواریم به بهبودی و کیفیت زندگی بیماران کمک کند. سیروز کبدی یک مرحله پیشرفته از بیماری کبدی است که باعث جایگزینی بافت سالم با بافت اسکار می‌شود.

ساختمان و عمل دستگاه گوارش

دستگاه گوارش به شکل یک لوله توخالی آغاز از دهان دارد و تا مقعد ادامه می‌یابد. غذا پس از خرد شدن در دهان، وارد مری و سپس به معده منتقل می‌شود. انواع مختلف این دستگاه با ترشح مواد مختلف به هضم غذا کمک می‌کنند. سپس با انجام فعالیت‌ها و واکنش‌های مختلف، مواد هضم‌شده آماده جذب در روده‌ها می‌شوند. یکی از اجزای اصلی این دستگاه کبد است که با ترشح مواد مختلف در فرآیند هضم و جذب غذا نقش دارد. موقعیت کبد در قسمت راست و بالای شکم، زیر پردهٔ دیافراگم قرار دارد.

کبد به عنوان بزرگترین غده بدن می‌تواند به یک کارخانه شیمیایی تشبیه شود. این عضو مسئولیت‌های تولید، تغییر، انبارکردن و دفع مواد را بر عهده دارد. در فرآیند تغذیه، مواد مختلف از دستگاه گوارش به کبد منتقل می‌شوند و در آنجا تجزیه و تحلیل یا تبدیل به مواد شیمیایی مورد نیاز بدن انجام می‌شود. وزن کبد در افراد بالغ حدود ۱۵۰۰ گرم است که معادل یک پنجاهم وزن کل بدن محسوب می‌شود. خونرسانی فراوان به کبد امکان دارد، زیرا مواد مغذی از گوارش به صورت مستقیم به آن تامین می‌شود. این مواد در کبد ذخیره یا به مواد شیمیایی مورد نیاز بدن تبدیل می‌شوند. لبه پایینی کبد به لطف دم عمیق، در نزدیکی دنده‌های سمت راست احساس می‌شود و این اجزا به خوبی از آن محافظت می‌کنند. کبد از سلول‌های کبدی، عروق خونی و مجاری صفراوی ساخته شده‌است. تشکیل شبکه‌های عروقی اطراف سلول‌های کبدی باعث انتقال مواد هضم‌شده از روده‌ها به سلول‌های کبدی و ذخیره آنها در آنجا می‌شود. مواد ترشحی و دفعی از طریق مجاری صفراوی به کیسه صفرا منتقل شده و آنجا ذخیره می‌شود.

کبد نقش مهمی در تنظیم میزان گلوکز (قند) و پروتئین‌ها در بدن دارد. همچنین با ترشح صفرا، در هضم و جذب چربی‌ها از گوارش نقش دارد. مواد زاید حاصل از فرآیند سوخت و ساز نیز توسط کبد از خون دفع می‌شود و به شکل صفرا به دستگاه گوارش ترشح می‌شوند. در زمان نیاز به هضم، صفرا از کیسه صفرا به داخل دستگاه گوارش انتقال می‌یابد.

---

• آیا با معاینه شکم و لمس کبد می‌توان به بیماری کبدی پی برد؟

علائم و نشانه های سیروز کبدی

بیماری سیروز کبدی در مراحل ابتدایی ممکن است بدون علامت‌های آشکاری یا با علائم مختصری همراه باشد. در این مراحل اولیه، کبد ممکن است هنوز بتواند برخی از وظایف خود را به خوبی انجام دهد و تغییرات آن قابل تشخیص نباشد. این مرحله گاهاً به عنوان “فیبروز کبدی” شناخته می‌شود و هنوز بافت کبد به طور جدی تخریب نشده است. افزایش علائم در سیروز به دلیل دو عامل، نارسایی کارکرد کبد و افزایش فشار خون در ورید پورت، اتفاق می‌افتد. برخی از این علائم شامل موارد زیر می‌شوند:

1. ضعف، خستگی، بی‌حالی.
2. اسهال.
3. چربی در تورم شکم و تجمع آب در آن (که به آن “آسیت” گفته می‌شود).
4. ورم پاها ناشی از کاهش پروتئین‌های خون، به‌خصوص آلبومین.
5. کوچک‌تر شدن کبد و بزرگی طحال که منجر به افت تعداد پلاکت‌های خون می‌شود.
6. ضعف و سستی عضلات.
7. زردی، ابتدا در سفیدی چشمها و سپس در بخش‌های دیگر بدن گسترش می‌یابد.
8. اختلال در تمرکز و حواس، ناشی از کاهش ظرفیت سم‌زدایی کبد.
9. بروز لکه‌های خون‌ریزی در پوست و خونریزی از بینی و لثه‌ها به دلیل کاهش پلاکت‌های خون و اختلال در مکانیسم‌های انعقادی خون.
10. خونریزی از واریس مری به دلیل انبساط عروق خونی در انتهای مری.
11. کاهش میل و توانایی جنسی در آقایان و نازایی در خانم‌ها.
12. استشمام بوی نامطبوع از بیمار که به آن “فتورهپاتیکوس” گفته می‌شود.

---

باید توجه داشت که برای تشخیص بیماری سیروز وجود یا عدم وجود علائم فوق ضروری نیست.

---

تجمع آب در شکم و پاها

یکی از نشانه‌هایی که به بیماری سیروز کبدی اشاره می‌کند، تجمع آب در شکم و ورم اندام‌ها است. این تجمع مایع در شکم به نام آسیت شناخته می‌شود و ناشی از دو عامل اصلی، یعنی کاهش سطح آلبومین خون و افزایش فشار در ورید پورت، به وجود می‌آید.

کاهش سطح آلبومین در خون، که توسط کبد ساخته می‌شود، موجب کاهش قدرت نگه‌داشت فشار اسموزی در عروق می‌شود. این کاهش باعث می‌شود مایعات از عروق خونی به فضاهای محیطی مانند شکم و فضای پریتونئوم (فضای اطراف معده و روده) نشت کنند و در نتیجه تجمع مایع در شکم یا آسیت ایجاد می‌شود.

همچنین، افزایش فشار در ورید پورت (وریدی که خون از روده به کبد جریان دارد) نیز نقش مهمی در تجمع مایعات در شکم و ورم اندام‌ها ایفا می‌کند. افزایش فشار در ورید پورت موجب بازشدن ورید‌های کوچک در سیستم عروقی محیطی می‌شود و این بازشدگی منجر به عرق‌گیری مایع‌ها به بافت‌های اطراف و در نتیجه ورم اندام‌ها می‌شود.

اختلال هوشیاری

کبد یکی از اصلی‌ترین اندام‌های مسئول برای تنظیم و خنثی کردن سموم در بدن است. از جمله سمومی که توسط کبد تجزیه می‌شود، آمونیاک است که تأثیرات خطرناک آن بر روی مغز سریع و شدید است. در مراحل اولیه، اختلال در خواب با بی‌خوابی شبانه و خواب‌آلودگی در روز آغاز می‌شود و با پیشرفت، بیمار به اغماء ممکن است برسد. این تغییرات به تجمع آمونیاک در مغز برگرفته از تجزیه و تحلیل ناکامل آن در کبد نسبت دارد. اثر آمونیاک بر عملکرد نورون‌ها و سیستم عصبی می‌تواند به تغییرات هوشیاری و رفتار منجر شود، به ویژه در بیماران با مشکلات کبدی مانند سیروز.

عواملی که باعث بروز اختلال هوشیاری می‌شوند، عبارتند از:

• رژیم غذایی نامناسب: گوشت قرمز یکی از منابع اصلی تولید آمونیاک در بدن است. لذا در مواردی که فرد رژیم غذایی تعیین شده را رعایت نکرده و به مصرف زیاد گوشت قرمز حیوانی می‌پردازد، احتمال اختلال هوشیاری وجود دارد. البته این موضوع به معنای لزوم حذف کامل گوشت قرمز نیست و باید از میزان مناسب و توازن‌دار استفاده کنید.
• خونریزی: هر نوع خونریزی، به هر دلیلی، می‌تواند باعث اختلال هوشیاری و اغماء شود.
• صدمات: هر نوع صدمه‌ای مانند تصادف یا زد و خورد شدید به بدن، می‌تواند وضعیت بیمار را وخیم‌تر کرده و به اختلال هوشیاری منجر شود.
• عفونت: هر نوع عفونت، به هر دلیلی، می‌تواند باعث تغییر وضعیت هوشیاری شود.
• استفاده نادرست از داروهای آرامبخش.
• اختلالات الکترولینی: کمبود در سطوح سدیم و پتاسیم در خون می‌تواند به اختلال هوشیاری منجر شود.

---

خانواده بیمار مبتلا به سیروز کبدی باید به محض مشاهده تغییر در خلق و خوی بیمار موضوع را با پزشک معالج وی در میان بگذارند.

---

خارش

تجمع نمک‌های صفراوی به دلیل اختلال در عملکرد کبد می‌تواند باعث خارش پوست شود.

زردی چشم ها و پوست

در مراحل پیشرفته سیروز، به دلیل افزایش غلظت بیلی‌روبین در خون، چشم‌ها و پوست زرد می‌شوند.

عفونت

افراد با آسیت (تجمع آب در شکم) ممکن است به عفونت‌های شکمی (پریتونیت) دچار شوند، که می‌تواند به خطرناکی و بدتر شدن وضعیت عفونت‌ها در کبد منجر شود.

---

• علت تب در بیماران مبتلا به سیروز کبدی چیست ؟

بطور طبیعی کبد عاری از هر نوع میکروب است. اما در بیماران مبتلا به سیروز به دلیل اختلال در سیستم ایمنی بدن، میکروب‌های مختلف می‌توانند وارد گردش خون شوند. این بیماران به دلیل ضعف سیستم ایمنی، به خطر عفونت بیشتر از دیگران هستند و در این شرایط، انجام اقدامات تشخیصی و درمانی جنبه اورژانس دارد. لازم به ذکر است که در موارد سیروز ناشی از مصرف زیاد الکل، احتمال بروز عفونت بیشتر است. گاهی اوقات، تب ممکن است به علت تغییر در میزان مصرف پروتئین در غذا رخ دهد.

درمان خونریزی

افرادی که در مراحل پیشرفته سیروز کبدی قرار دارند و دارای کمبود فاکتورهای انعقادی و کاهش تعداد پلاکت‌ها هستند، در معرض خطر خونریزی‌های مختلفی همچون خونریزی از بینی، خونریزی از مخاط‌های گوارشی و حتی خونریزی پوستی قرار دارند. برای پیشگیری از این خطرات، تأمین ویتامین K به میزان کافی از طریق تغذیه، داروهای خوراکی یا تزریقی توصیه می‌شود.

یکی از روش‌های درمانی که برای کنترل واریس‌ها (عروق برجسته) در مری به کار می‌رود، اسکروتراپی است. در این روش، با استفاده از آندوسکوپی و مواد سفت کننده جدار معده یا حلقه‌های پلاستیکی، واریس‌ها تنگ‌تر می‌شوند. این روش تحت بی‌حسی دهانی و با استفاده از مسکن‌ها انجام می‌شود و معمولاً در بیمارستان انجام می‌پذیرد. پس از انجام اسکروتراپی، بیمار باید به مدت ۲۴ ساعت نظارت شود و در جلسات بعدی، این روش می‌تواند در حالت سرپایی انجام شود. این جلسات مکرر می‌توانند باعث کاهش واریس‌ها شوند.

روش دیگری که برای کنترل واریس‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، اسکروتراپی با تزریق مواد اتانول آمین یا ترومبودار ۵ درصد با استفاده از حلقه‌های الاستیکی و تزریق آن به محل واریس‌ها است. سپس با استفاده از دستگاه‌های آندوسکوپی، مواد به محل واریس‌ها قرار داده می‌شود (این روش به نام باندگذاری معروف است). پس از انجام این روش، بیمار باید تا ۲ ساعت از مصرف مواد جامد و سفت خودداری کرده و تا ۶ ساعت فقط مایعات مصرف کند. همچنین تا ۲۴ ساعت از مصرف مواد سفت مانند نان پرهیز کند. مصرف داروهای مهارکننده معده مانند امپرازول و داروهای بتا-بلوک‌کننده مانند پروپرانولول نیز می‌تواند توصیه شود.

---

برای پیشگیری از خونریزی در بیماران مبتلا به سیروز، توصیه‌های زیر را می‌توان ارائه کرد:

• مسواک‌زدن: از مسواک‌های با پرز نرم استفاده کنید تا خراشیدگی و خونریزی لثه‌ها کمتر شود.
• خونریزی از بینی: برای جلوگیری از خونریزی از بینی، آن را محکم و با احتیاط تخلیه کنید. همچنین، از قرار گرفتن در مکانها یا وضعیت‌هایی که ممکن است به آسیب بینی برسد، خودداری کنید.
• اجتناب از موقعیت‌های خطرناک: از قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که امکان آسیب فیزیکی زیادی به شما وارد شود، دوری کنید. به عنوان مثال، اجتناب از شهربازی یا مکانهای پر از احتمال برخورد با جسم‌ها و اشیاء تیز و خطرناک.
• مصرف ویتامین K: به دلیل نیاز افزایشی به ویتامین K، می‌توانید روزانه حداقل ۱۰۰ گرم کاهو یا اسفناج را به تغذیه‌تان اضافه کنید. ویتامین K نقش مهمی در تنظیم انعقاد خون دارد.
• مراقبت در موارد خونریزی: در صورت بروز خونریزی از هر نقطه‌ای از بدن یا خونریزی زیر پوستی جدید (کبود شدن خود به خود پوست)، باید بلافاصله به بیمارستان مراجعه کرده و مشاوره و درمان متخصصان را دریافت کنید.

---

درمان ورم شکم و پاها

تورم و انتشار آب در مناطق شکم و پاها در بیماران مبتلا به سیروز کبدی امری حائز اهمیت است و می‌تواند منجر به نیاز به پیوند کبد در زمان‌های زودتری شود. به منظور کاهش و پیشگیری از ورم در این مناطق، نکات زیر توصیه می‌شود:

1. کنترل مصرف آب: در مواردی که ورم شکم بسیار شدید و ممکن است مشکلات تنفسی و مشکلات دیگر ایجاد کند، باید به علاوه بر مراجعه به بیمارستان، مصرف آب را محدود کرده و به کمتر از ۱٫۵ لیتر در روز تا حد امکان کاهش داد.
2. کنترل مصرف نمک: مصرف نمک باید به کمتر از ۰٫۵ گرم در روز کاهش یابد. نمک طبیعی در بسیاری از مواد غذایی وجود دارد. هنگام پخت و پز غذا و مصرف آن، باید از اضافه کردن نمک خودداری کنید. همچنین، مصرف مواد غذایی آماده (کنسرو) که معمولاً حاوی نمک زیادی هستند، باید به حداقل ممکن محدود شود.
3. خواب کافی: استراحت در بعد از ظهر و خواب کافی در شب توصیه می‌شود. این اقدامات به بهبود عملکرد کبد و بهبود گردش خون کمک می‌کنند.
4. استراحت در آب ولرم: در صورت امکان، در دورن وان حمامی با آب ولرم تا ناحیه گردن راه بروید و روزانه حداقل یک ساعت استراحت کنید. این اقدام باعث تحریک کلیه‌ها در دفع ادرار بیشتر می‌شود و نتیجتاً منجر به کاهش آب در بدن و کاهش ورم می‌شود.
5. مصرف داروها: داروهایی که پزشک به منظور کاهش آب در بدن و دفع ادرار تجویز کرده است، باید به صورت مناسب و به دستور پزشک مصرف شوند. توصیه نمی‌شود که بدون مشاوره پزشک، داروهای خود را افزایش دهید، زیرا این اقدام ممکن است به خطرات جدی از جمله تغییرات پتاسیم در خون منجر شود.
6. کنترل وزن: اگر دچار ورم شکم هستید و پزشک دستورات دارویی و غذایی خاصی جهت کاهش آب آوردن نداده است، روزانه در ساعت مشخصی وزن بدن خود را اندازه‌گیری کنید. هدف از این اقدام، کنترل و مانیتورینگ تغییرات وزن بدن و جلوگیری از کاهش ناخواسته و واژگونی زیاد وزن است. وزنی که در یک روز کاهش می‌یابد، تا حداکثر ۷۵۰ تا ۱۰۰۰ گرم تغییر نکند.
7. درمان تجمع آب در شکم: در برخی موارد که تجمع آب در شکم به مقدار زیادی باشد و امکان کنترل آن با داروهای خوراکی امکانپذیر نباشد ، طبق صلاحدید پزشک ، بیمار در بخش بستری شده و با استفاده از سوزن مخصوص ، مقداری از آب شکم را خالی می کنند. این کار معمولاً به طور موقتی سبب بهتر شدن وضعیت بیمـار مـی‌شـود و درمانهای دیگر نیز باید ادامه یابد. استفاده از آلبومین تزریق هفته ای یکبار تا دو بار می تواند در کاهش ورم پاها کمک کند.

---

• من مردی شصت‌ساله هستم، مبتلا به سیروز کبدی می‌باشم. اکنون دچار فتق شکم شده‌ام. آیا می‌توانم فتق شکم را جراحی کنم؟

باید توجه داشت که تمام اعمال جراحی در بیماران مبتلا به سیروز کبدی با خطر بالایی همراه است. این موضوع با توجه به شدت بیماری فرق می‌کند. کنترل آسیت شکم می‌تواند وضعیت فتق شکم را بهبود بخشد و حتماً قبل از جراحی باید تورم شکم کنترل شود. بیهوشی مجهز و مراقبت مناسب بعد از جراحی بسیار حائز اهمیت است. در این مورد با پزشک خود مشورت کنید

---

درمان عفونت در بیماران سیروز کبدی

درمان عفونت برای بیماران مبتلا به سیروز کبدی بسیار اهمیت دارد. این بیماران در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های باکتریایی و ویروسی قرار دارند و باید به سرعت تشخیص داده و درمان شوند. رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:

1. به دلیل در معرض خطر قرار گرفتن در برابر آنفولانزا، توصیه می‌شود که هر ساله در اوایل پاییز از واکسن آنفولانزا استفاده کنید.

2. در صورتی که عامل بیماری سیروز یا هپاتیت ویروسی نوع بی نباشد، تلقیح واکسن هپاتیت بی به همه بیماران توصیه می‌شود.

3. در صورت بروز تب، سوزش ادرار یا درد شکم، باید به سرعت به پزشک مراجعه کنید. درمان زودتر عفونت می‌تواند جلوی پیشرفت و تشدید بیماری کبدی را بگیرد.

4. در هنگام عفونت، مصرف آنتی‌بیوتیک باید طبق دستور پزشک باشد. در برخی موارد، نیاز به بستری در بیمارستان و مصرف آنتی‌بیوتیک تزریقی نیز ممکن است.

5. در برخی موارد، به دلیل عود عفونت، پزشک ممکن است از داروهای مانند سیپروفلوکساسین یا کوتریموکسازل به منظور پیشگیری از عفونت استفاده کند. مصرف منظم و دقیق این داروها بسیار مهم است.

درمان اختلال هوشیاری در بیماران تنبلی کبد

به دنبال تجمع سموم در بدن افراد مبتلا به سیروز کبدی، اختلالاتی همچون گیجی، منگی، کاهش تمرکز و محاسبات و در مراحل پیشرفته‌تر، اختلالات در سطح هوشیاری رخ می‌دهد. بنابراین، درمان این اختلالات از اهمیت ویژه برخوردار است. همچنین، اختلال در خواب نیز می‌تواند جزء علائم اولیه سیروز کبدی باشد و نیاز به درمان فوری دارد. افزایش مصرف لاکتولوز در افرادی که دچار یبوست هستند، می‌تواند به تسهیل در اجابت مزاج کمک کند. اگر تغییر مثبتی در وضعیت اختلالات هوشیاری و خواب مشاهده نشود، پزشک معالج باید مطلع شود و در برخورد با این مشکلات به شما کمک کند.

در صورتی که به هرگونه تغییر غیرطبیعی در وضعیت هوشیاری یا وضعیت روحی بیماران مبتلا به سیروز کبدی پی ببرید، بهتر است این موضوع را به پزشک معالج بیمار اطلاع دهید. این اقدام می‌تواند به تشخیص و درمان به موقع مشکلات هوشیاری و روحی کمک کند و در پیشگیری از تشدید این مشکلات نقش مهمی ایفا کند.

درمان دیابت در بیماران مبتلا به سیروز کبدی

در کنترل قند خون بالا در افراد مبتلا به سیروز کبدی، اغلب از داروهای خوراکی ضدقند مانند متفورمین و گلین‌کلامید استفاده می‌شود. اما در شرایط پیشرفته‌تر بیماری، ممکن است بدلیل تاثیرات کبدی، قابلیت مصرف این داروها کاهش یابد و نیاز به انسولین تزریقی برای کنترل قند خون به وجود آید. لازم به ذکر است که در بیماران مبتلا به سیروز کبدی، تلاش برای کاهش قند خون به محدوده‌ای که با مقدار طبیعی قند خون همخوانی دارد، توصیه نمی‌شود. معمولاً محدوده مقبول برای قند خون در افراد با سیروز حدود ۱۲۰ تا ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است.

در ضمن، به افت قند خون نیز توجه کنید. اگر در اثر مصرف داروها یا دلایل دیگر، قند خون به شدت کاهش یابد و علائمی مانند طپش قلب، تعریق و سرگیجه را تجربه کنید، بهتر است به سرعت به بیمارستان مراجعه کنید تا این وضعیت درمان شود و مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.

درمان خارش در سیروز

برای کاهش خارش در بیماران مبتلا به تنبلی کبد، می‌توان به موارد زیر توجه کرد:

1. کاهش مصرف گوشت قرمز و مواد حساسیت‌زا مانند بادمجان و گوجه‌فرنگی.
2. استفاده از داروهای ضد خارش تحت نظر پزشک.
3. کنترل استرس و اضطراب به منظور کاهش تشدید خارش.
4. حفظ رطوبت پوست با استفاده از مرطوب‌کننده‌ها.
5. همکاری با پزشک در تشخیص و درمان بهینه مشکل خارش.

مراقبت از رژیم غذایی، روش‌های مدیریت استرس و پیروی از دستورات پزشک در مورد داروها و درمان می‌تواند به بهبود وضعیت خارش کمک کند.

---

• من خانم ۵۵ ساله‌ای هستم که مبتلا به سیروز کبدی شده‌ام. در سونوگرافی شکم، ۳ عدد سنگ صفراوی به اندازه‌ی یک سانتی‌متر مربع در کیسه صفرا مشاهده شده است. آیا باید جراحی کنم؟

خیر، اگر دچار علائم و نشانه‌های مرتبط با سنگ صفراوی نباشید، نیازی به جراحی ندارید. باید توجه داشت که احتمال تشکیل سنگ در کیسه صفراوی بیماران کبدی بیشتر است.

---

توصیه‌های پزشکی به مبتلایان به سیروز:

• هرگز نباید ناامید شوید؛ ناامیدی ممکن است تشدید بیماری را افزایش دهد. به توکل به خدا، درمان دارویی و رعایت دستورات پزشک ادامه دهید.
• بیماری خود را از دیگران مخفی نکنید؛ از دیگران کمک بگیرید.
• به طور منظم تحت نظر پزشک خود باشید؛ ناخن‌های خود را مرتب کوتاه کنید، اما مراقب باشید که کناره‌های ناخن‌ها زیادی گرفته نشود و زخم نشوید.
• به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهید و با توجه به توان فیزیکی خود فعالیت کنید.
• نمک را به غذای خود اضافه نکنید.
• از تخلیه شدید و محکم بینی خود خودداری کنید.
• برای مسواک‌زدن از مسواک با پرزهای نرم استفاده کنید و در موقعیت‌هایی که امکان صدمه خوردن وجود دارد، خودداری کنید.
• در صورت آب‌آوردن شکم، روزانه نیم ساعت داخل وان آب گرم (تا گردن) قرار بگیرید.
• از سبزیجات و میوه‌های تازه به اندازه دلخواه استفاده کنید و توجه داشته باشید که شستشو و ضدعفونی کردن آنها ضروری است.
• در غذاها، به جای گوشت قرمز، از پروتئین‌های گیاهی، ماهی و مرغ استفاده کنید.
• در صورت بروز تب، تهوع، درد شکم، سوزش ادرار یا تغییر رنگ مدفوع، فوراً با مرکز بیماری‌های کبدی خاورمیانه یا بیمارستان مشورت کنید و در صورت لزوم به اورژانس مراجعه کنید.
• مشروبات الکلی را هرگز ننوشید؛ این موضوع به طور رسمی ثابت شده است.
• داروهای تجویزی توسط پزشک را مرتب و مطابق دستور مصرف کنید و تغییرات در مصرف داروها را به طور خودجوش انجام ندهید.

توصیه‌های پزشکی به نزدیکان فرد مبتلا به سیروز:

• رعایت اصول بهداشتی ضرورت دارد، اما نباید به وسواس بیفتید.
• تا جایی که ممکن است، از حمایت روحی بیماران اجتناب نکنید.
• تماس با بیمار مبتلا به سیروز کبدی را بدون دستکش انجام ندهید.
• از بیمار مبتلا به سیروز کبدی دوری نکنید. هیچ نوعی از سیروز واگیرنده نیست. اما اگر عامل آن ویروس هپاتیت بی یا سی باشد، فقط ممکن است این ویروس‌ها منتقل شوند و این منتقلی به منزله انتقال سیروز نیست.
• افراد خانواده پس از انجام آزمایش هپاتیت بی و مشخص شدن وضعیت آنها، باید واکسن هپاتیت بی بزنند.
• در صورت بروز حتی کوچکترین تغییر در وضعیت هوشیاری بیمار، بلافاصله به پزشک یا مرکز درمانی اطلاع دهید.

درمان های داروئی

درمان هپاتیت بی:

در مراحل اولیه هپاتیت مزمن بی، می‌توان از آمپول آلفا – اینترفرون جهت کنترل و درمان هپاتیت بی استفاده کرد، اما در بیماران مبتلا به سیروز، استفاده از این دارو خطرناک است. داروهای خوراکی مانند لامیوودین (Lamivudine)، آدفوویر (Adefovir)، انتاکاویر (Entecavir) و تنفویر (Tenefovir) می‌توانند با کنترل تکثیر ویروس هپاتیت بی در بهبودی نسبی بیماران مبتلا به سیروز کبدی نقش مؤثری ایفا کنند. در حال حاضر، استفاده از تنفویر به میزان ۳۰۰ میلی‌گرم یکبار در روز و به مدت طولانی باعث برگشت سیروز کبدی و بهبودی بیماری شده است.

باید توجه داشت که ضرورت داروها را به مدت طولانی، شاید تا آخر عمر بیمار، مصرف نمائید. برای کسب اطلاعات بیشتر، مقاله راهنمای جامع هپاتیت بی را مطالعه نمائید.

درمان هپاتیت سی:

با استفاده از داروهای سوفوسبوویر (Sofosbuvir)، لیداپاسوویر (Ledipasvir)، هارونی (Harvoni) و ویکیراپک (Viekira Pak)، می‌توان امید به درمان قطعی هپاتیت سی داشت. این داروها علاوه بر درمان هپاتیت سی، شدت و آسیب کبدی در بیماران مبتلا به سیروز را کاهش می‌دهند و امکان پیوند کبد بدون خطر عود بیماری نیز فراهم شده است.

درمان هپاتیت خودایمنی:

استفاده از داروهای پردنیزولون و آزاتیوپرین، و در برخی موارد سیکلوسپورین، می‌تواند به تغییر در روند بیماری هپاتیت خودایمنی منجر شود و حتی در مراحل اولیه ممکن است بهبودی سیروز کبدی را به همراه داشته باشد.

پروپرانولول:

این دارو در بیماری‌های قلبی-عروقی و موارد دیگر به کار می‌رود. در مبتلایان به سیروز کبدی با واریس مری نیز می‌تواند مفید باشد. این دارو باعث کاهش فشار خون در وریدپورت می‌شود که اثرات مثبتی در کنترل وریدپورت دارد. باید توجه داشت که در برخی موارد، مصرف این دارو ممکن است باعث کاهش فشار خون شود و در این صورت باید دارو قطع گردد. این دارو به صورت قرص‌های ۱۰، ۲۰ و ۴۰ میلی‌گرمی در دسترس است. عوارض شایع از مصرف آن شامل تهوع، استفراغ، خستگی، سردرد، کاهش ضربان قلب و سردی دست‌ها و پاها می‌باشد. میزان و مدت مصرف این دارو باید تحت نظر پزشک معالج تعیین شود.

اسپیرونولاکتون:

این دارو به عنوان یک داروی مدر (افزاینده حجم ادرار) استفاده می‌شود و در کاهش تجمع آب در شکم بیماران مبتلا به سیروز به کار می‌رود. معمولاً از شکل‌های قرص ۲۵ و ۱۰۰ میلی‌گرمی آن استفاده می‌شود و مقدار مصرف بستگی به میزان ورم بدن دارد. توجه داشته باشید که این دارو ممکن است باعث اختلال الکترولیتی شود و عوارضی نظیر بزرگی سینه‌ها نیز ممکن است رخ دهد. در صورت بروز این عوارض، باید دارو به مشورت با پزشک معالج قطع و داروی جایگزین مصرف شود.

فوروسماید:

این دارو نیز جزو داروهای مدر قوی است که تاثیر خود را به مدت یک ساعت پس از مصرف خوراکی نشان می‌دهد. این دارو بیشتر به همراه آلبومین به شکل تزریقی با مصرف آلبومین ترکیب می‌شود. مهم‌ترین عارضه جانبی این دارو شامل تهوع، استفراغ، اسهال، ضعف و سستی است. مصرف آن به صورت قرص ۴۰ میلی‌گرمی صورت می‌گیرد و مقدار مصرف توسط پزشک معالج تعیین می‌شود.

آلبومین:

این دارو جهت افزایش سطح آلبومین در خون بیماران مبتلا به سیروز کبدی پیشرفته (سیروز) همراه با داروهای افزاینده ادرار استفاده می‌شود. تزریق آن باید به صورتی که پزشک تعیین کند و تحت نظر مراجع درمانی انجام شود.

لاکتولوز:

این دارو به کنترل آب در شکم کمک می‌کند و به طور طبیعی توسط باکتری‌های روده متابولیز می‌شود. مصرف آن در یبوست مزمن و کم کردن آمونیاک خون در بیماران مبتلا به گیجی و منگی بیماران کبدی موثر است. عوارض شامل تهوع، استفراغ، اسهال و نفخ شکم است. مصرف این دارو باید توسط پزشک معالج تنظیم شود.

مولتی ویتامین:

این دارو شامل ویتامین‌های مختلف است که جهت تأمین ویتامین‌های مورد نیاز بیماران مصرف می‌شود. شکل‌های مختلف قرص، شربت و قطره‌ای از این دارو در دسترس هستند و در بیماران مبتلا به سیروز کبدی به کار می‌رود.

خار مریم:

گیاه شیرین بیان (licorice) از جایگاه مهمی در درمان بیماری‌های کبدی برخوردار است. ماده‌ای به نام سیلیمارین که از دانه‌های خار مریم استخراج می‌شود، اثرات ضد التهابی، کنترل سیستم ایمنی و کاهش آسیب کبدی را دارد. این دارو در درمان هپاتیت، کبد چرب و کمک به بازگشت به حالت طبیعی در بیماران سیروز کبدی مفید است. مصرف و نوع دارو بسته به نظر پزشک معالج تعیین می‌شود.

کلشی سین:

این دارو در درمان و پیشگیری از بیماری نقرس (ارتفاع اسید اوریک خون) و نیز به دلیل اثرات مهاری در ایجاد فیبروز کبد و اثرات ضد التهابی در بیماری‌های کبدی مصرف می‌شود. مصرف این دارو به طور عمومی بدون ضرر است و عوارضی نظیر اسهال ممکن است رخ دهد. برای استفاده در تمام بیماران مبتلا به سیروز کبدی، مصرف این دارو هنوز توسط مجامع علمی تأیید نشده است.

گلیسیریزین:

این دارو از گیاه شیرین بیان مشتق شده و اثرات ضد التهابی و کنترل سیستم ایمنی را دارد. مصرف آن همچنین به کاهش فیبروز کبد و درمان بیماری‌های کبدی کمک می‌کند. توصیه می‌شود مصرف این دارو تحت نظر پزشک معالج صورت گیرد.

تغذیه و سیروز کبدی

مهمترین مسائل در رابطه با بیماران مبتلا به سیروز، رژیم غذایی است. نشان داده شده است که یک رژیم غذایی مناسب در بسیاری از موارد می‌تواند تحوّل شدیدی در بیماری و حال شخص ایجاد کند. رژیم غذایی هر بیمار بستگی به شدت و وضعیت بیماری او دارد، اما اصول کلی آنها یکی است. در ابتدا به این مسئله می‌پردازیم و سپس یک نمونه از رژیم غذایی بیمار مبتلا به سیروز را ذکر می‌کنیم. پس با مجله اینترنتی تاپ تن باز همراه باشید.

---

عناصر تشکیل دهنده مواد غذایی عبارتند از: کربوهیدرات‌ها (مواد نشاسته‌ای)، پروتئین‌ها، چربی‌ها، ویتامین‌ها، مواد معدنی، و فیبرهای غذایی.

---

کربوهیدرات‌ها:

در رژیم غذایی بیماران مبتلا به سیروز کبدی، مصرف غلات به عنوان منبع اصلی انرژی مورد توصیه قرار می‌گیرد. این غلات شامل گندم، برنج، جو، ماکارونی، بلغور و سیب زمینی است. از آنجایی که بیماران سیروز کبدی نیاز به تغذیه مناسب دارند، مصرف این غلات در رژیم غذایی آنها می‌تواند مفید باشد. به علاوه، مصرف سیب زمینی به دلیل پتاسیم بالا و هضم آسان آن، به بیماران مبتلا به سیروز توصیه می‌شود.

علاوه بر غلات، مواد غذایی شیرین مانند قند معمولی، شکر، عسل و خرما نیز در رژیم غذایی می‌توانند جای داشته باشند. عسل به دلیل دارا بودن مواد ضد غفونی کننده و مقادیر بالای پتاسیم و ویتامین‌ها، می‌تواند به بهبود وضعیت بیماران کمک کند. مصرف روزانه یک تا چند قاشق مرباخوری عسل توصیه می‌شود. همچنین، خرما به دلیل مقدار مناسب مواد معدنی، فیبر غذایی، انرژی و هضم آسان، به عنوان ماده غذایی مناسبی در رژیم غذایی بیماران مبتلا به سیروز محسوب می‌شود.

در صورت وجود مرض قند (دیابت) همزمان با سیروز کبدی، توصیه می‌شود با پزشک معالج خود در مورد رژیم غذایی مناسب مشورت کنید.

پروتئین‌ها:

در رژیم غذایی بیماران مبتلا به سیروز کبدی، مصرف پروتئین نیز اهمیت دارد. اگرچه پروتئین مهمترین جزء مواد غذایی است، اما به دلیل تولید آمونیاک بیشتر از پروتئین‌های حیوانی مانند گوشت قرمز، توصیه می‌شود از میزان مصرف گوشت قرمز حیوانی کاسته شود.

برای تأمین پروتئین‌های مناسب می‌توان از منابع دیگری مانند گوشت سفید ماهی و مرغ، و همچنین پروتئین‌های گیاهی نظیر غلات، سیب زمینی و سویا استفاده کرد. توصیه می‌شود مصرف گوشت قرمز را به حداقل بیاورید و به جای آن از گوشت سفید ماهی و مرغ استفاده کنید. همچنین، مصرف ماهی به صورت کباب شده یا آب‌پز، و بدون پوست توصیه می‌شود. بهتر است روزانه یا در بازه‌های زمانی مناسب، مقداری از این منابع پروتئینی را در رژیم غذایی خود قرار دهید. توصیه عمومی این است که بیش از دو بار در هفته (کمتر از حد معمول) گوشت قرمز مصرف نشود.

چربی‌ها:

در رژیم غذایی بیماران مبتلا به سیروز کبدی، نوع و مقدار مصرف چربی نیز حائز اهمیت است. چربی‌ها یک منبع اصلی انرژی برای بدن هستند، اما نوع آنها می‌تواند تأثیر زیادی بر روی سلامت کبد داشته باشد. روغن‌های گیاهی مانند نارگیل، دانه پنبه، بادام، زمینی، زیتون و آفتابگردان به عنوان منابع چربی‌های مناسب برای بیماران سیروز کبدی توصیه می‌شوند. در عین حال، از مصرف چربی‌های حیوانی و اشباع شده مانند کره، روغن حیوانی و خامه باید خودداری کنند.

ترجیحاً به جای این چربی‌های اشباع شده، از چربی‌های سبک گیاهی مانند مارگارین (کره نباتی)، روغن زیتون، روغن ماهی و روغن آفتابگردان استفاده کنند. این نوع چربی‌ها حاوی اسیدهای چرب نااشباع و اسیدهای چرب امگا-۳ و ۶ هستند که می‌توانند به بهبود سلامت کبد کمک کنند. همچنین، توجه به مقدار مصرف چربی‌ها نیز مهم است. مصرف چربی‌ها باید به میزان مناسب و تعادلی باشد تا به حفظ سلامت کبد کمک کند.

مواد معدنی:

در بیماران مبتلا به سیروز کبدی، مصرف مواد معدنی اساسی مانند کلسیم، فسفر، آهن، پتاسیم و منیزیم بسیار اهمیت دارد. این مواد در سبزیجات، میوه‌ها و غلات موجود هستند و مصرف مناسب آنها به حفظ تعادل معدنی و سلامت بدن کمک می‌کند. بیماران می‌توانند از منابع طبیعی چون میوه‌ها، سبزیجات، گوشت‌های سفید، ماهی، غلات و دانه‌ها برای تأمین این مواد اساسی بهره ببرند.

یک نمونه رژیم غذایی برای افراد مبتلا به سیروز:

صبحانه: دو برش نان سبوس دار (حدود ۱۶ گرم) + یک واحد کره مارگارین (۳۰ گرم) یا پنیر کم نمک و چربی (۲۰ گرم) + یک فنجان چای با یک عدد خرما یا شیرینی + یک عدد هلوی بزرگ (حدود ۱۵۰ گرم)

غذای نیمروز: یک قطعه نان سبوس دار همراه با یک لیوان شیر معمولی (در صورت تحمل شیر)

ناهار: ۱۲۰ گرم برنج + قرمه سبزی (شامل ۴۰ گرم سیب زمینی، ۳۰ گرم پیاز + ۱۰۰ گرم سبزیجات مربوطه) + سالاد (با توجه به تحمل) + مصرف دو تکه گوشت کوچک (حداکثر ۵۰ گرم) بلامانع است + یک عدد میوه به عنوان دسر.

شام: فیله ماهی ۸۰ گرم (آبپز یا کباب شده) + سیب زمینی ۱۰۰ گرم + سالاد بدون نمک (خیار + گوجه‌فرنگی + کاهو + دو قاشق مرباخوری روغن زیتون) + یک عدد پرتقال بعنوان دسر.

غذای آخر شب: دو برش نان سبوس دار + یک پیاله ماست کم چربی (۲۰ گرم) + یک بشقاب کوچک اسفناج پخته (بورانی).

در شرایطی که شدت بیماری کبدی افزایش یابد، پزشک ممکن است مقدار پروتئین را موقتاً کاهش دهد و سپس به صورت تدریجی افزایش دهد.

---

برخی بیماران ممکن است نتوانند مقدار پروتئین رژیم غذایی فوق را تحمل کنند. در چنین شرایطی مقدار پروتئین دریافتی توسط پزشک معالج و یا متخصص تغذیه تنظیم خواهد شد.

---

در رژیم غذایی بیماری که مشکل سیروز کبدی دارد حتماً نکات زیر را رعایت نمایید:

• گوشت بدون چربی، مرغ بدون پوست و شیر با چربی معمولی و نه پرچرب مصرف شود.
• برای پخت و سرخ‌کردن از روغن یا کره به میزان کمتر (تا یک قاشق مرباخوری) استفاده شود.
• هر روز یک فنجان هویج یا اسفناج تازه (یا نصف فنجان پخته) مصرف شود.
• از غذاهای کم نمک استفاده شود و از استفاده از نمکدان روی سفره خودداری شود.
• هر روز ۴ نوع میوه مصرف شود، از جمله مرکبات یا آبمیوه، میوه سیب به علاوه یک عدد میوه هر فصل.
• علاوه بر مصرف روزانه منابع غذایی متنوع، ویتامین B، اسید فولیک، و در صورت لزوم ویتامین A نیز مصرف شود.
• افراد مبتلا به سیروز کبدی می‌توانند در زمان کنترل شده، ۰.۶ – ۰.۸ گرم پروتئین در روز به ازای هر گرم وزن بدن مصرف کنند، اما توجه داشته باشند که میزان مصرف پروتئین باید با توجه به وضعیت بیمار تعیین شود.
• باید به پرهیز از مصرف الکل و دخانیات توجه شود و از مصرف تخم‌مرغ، قهوه و شکلات خودداری کنید، زیرا این مواد ارزش درمانی ندارند.
• در بیماری سیروز، مقدار ویتامین‌های گروه B کاهش می‌یابد و باید تا حد ممکن این مقادیر تامین شود.
• کمبود روی به عنوان یک ماده ضروری و کمیاب در بدن بیماران سیروز ممکن است باشد و این موضوع ممکن است شعور را تخلیه کند. برخی پزشکان از مصرف روی در این بیماران توصیه نمی‌کنند.
• پروتئین‌های حیوانی دارای اسید‌آمینه‌های معطر هستند، اما پروتئین‌های گیاهی کمتر از این میزان اسیدآمینه دارند. برای جلوگیری از تخریب عضلات، مصرف کافی کالری با تجویز قند (گلوکز) ضروری است.
• مصرف مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان مفید است؛ زیرا آنها از کبد در مقابل آسیب رادیکال‌های آزاد حفاظت می‌کنند. موادی مانند ماده آلیسینین (یک ترکیب سولفوردار)، انواع کلم، آلو، کشمش، گریپ‌فروت، سیب قرمز و گلابی حاوی مقادیر زیادی آنتی‌اکسیدان هستند.
• شکلات تلخ برای بیماران کبدی خوب است. مصرف شکلات تلخ به دلیل وجود آنتی اکسیدان هایـی بـه نـام فلاوونول ها در کاهش فشار خون در وریدهای شکمی در بیماران مبتلا به
  بیماری کبدی مزمن و سیروز مفید است.

سرطان کبد

سرطان کبد، به عنوان یک تکثیر غیرقابل کنترل سلول‌های بدن، از تنبلی کبد و عواملی نظیر عفونت با ویروس‌های هپاتیت “ب” و “سی”، مصرف مشروبات الکلی، و تعرض به آفلاتوکسین ناشی می‌شود. این بیماری به‌خصوص در کشورهای آسیایی و آفریقایی و به ویژه در مناطقی مانند آسیای جنوب شرقی، ژاپن و چین شایعتر است. معمولاً مردان و افراد بالای ۵۰ سال در معرض این بیماری قرار دارند. سرطان کبد از طریق تشکیل جوشگاه‌ها و خرابی بافت کبد به دنبال تنبلی کبد و پیشرفت التهابی آن به وجود می‌آید.

هپاتیت سی و سرطان کبد

تحقیقات نشان داده است که هپاتیت C یکی از عوامل اصلی ابتلا به سرطان کبد است، به‌ویژه در کشورهایی مانند ژاپن، ایتالیا، اسپانیا، جنوب آفریقا و آمریکا. تقریباً ۵ درصد از افراد مبتلا به هپاتیت C و تنبلی کبد، به سرطان کبد مبتلا می‌شوند و این فرآیند معمولاً سال‌ها به طول می‌انجامد. افرادی که دارای ژنوتیپ ۱۶ هپاتیت C هستند، با خطر بیشتری از ابتلا به سرطان کبد روبه‌رو هستند.

به‌رغم ابتلا به هپاتیت C، نیاز به تنبلی کبد برای بروز سرطان کبد ضروری است. این بیماری نه همه افراد مبتلا به هپاتیت C را به سرطان کبد می‌کشاند و عواملی مانند سن بالا، مصرف مشروبات الکل، و همزمان بودن با هپاتیت B می‌توانند احتمال ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهند. نشانه‌ها در مراحل اولیه غیر اختصاصی بوده و شامل ضعف، لاغری و کاهش اشتها می‌شوند، اما در مراحل پیشرفته، علائم زردی پوست و تورم شکم به وجود می‌آیند. برای تشخیص سریع‌تر سرطان کبد، آزمایش خونی AFP به‌صورت دوره‌ای و سونوگرافی شکم توصیه می‌شوند.

پیوند کبد

هنگامی که یکی از اعضای بدن وظایف خود را به درستی انجام ندهد، علائم اختلال در عملکرد آن عضو مشهود می‌شوند. پزشکان با استفاده از روش‌های درمانی مختلف تلاش می‌کنند تا اختلال را برطرف کرده و بیماری را کنترل کنند. هنگامی که یک بخش از یک عضو از کار افتاد، سایر بخش‌های آن عضو تلاش می‌کنند تا با افزایش فعالیت خود، کارکرد آن بخش را جبران کنند. اما در برخی موارد، یک عضو به‌طور کامل و غیرقابل بازگشت از کار می‌افتد. در این شرایط، تصمیم گرفته می‌شود عضو مختل را از بدن خارج کرده و به جای آن از اعضای دیگر یا گاهاً از عضو مصنوعی استفاده شود. یکی از اعضای بسیار حیاتی که نقش مهمی در کنترل فرآیندهای زندگی دارد، کبد است.

---

امروزه جان بسیاری از بیماران مبتلا به نارسایی کبد با پیوند کبد نجات می یابد.

---

در سال ۱۹۵۹، آقای ولش (Welch) برای اولین بار موفق به انجام پیوند کبد در روی سگ‌ها و سایر حیوانات شدند و پس از آن، در سال ۱۹۶۳، آقای استارزل (Strazl) اولین عمل پیوند کبد را در انسان انجام داد. در دوران ابتدایی، تعداد پیوندهای کبد کم بود، اما با پیشرفت‌های حاصله در علم پزشکی و توسعه داروهای مهارکننده سیستم ایمنی، فرآیند پیوند کبد به طور گسترده‌تری پیش رفته است.

---

انجام پیوند کبد در اکثر موارد سیروز کبدی امکانپذیر است ولی باید در زمان مشخصی صورت گیرد.

---

ضروری است که قبل از انجام عمل پیوند کبد، فعالیت ویروس‌های هپاتیت B یا C با استفاده از داروهای مهارکننده کنترل شده و HCV RNA یا HBV RNA منفی شوند، تا جلوی خطر آلودگی مجدد کبد جدید به این ویروس‌ها گرفته شود. تعیین زمان مناسب برای انجام پیوند کبد بسیار مهم است و باید شرایط لازم برای اجرای این عمل جراحی فراهم شود. پیوند کبد به عنوان آخرین مرحله درمانی در نظر گرفته می‌شود و بیماران باید به‌طور دقیق از لحاظ روانی، روحی و آمادگی برای دریافت پیوند ارزیابی شوند. در لیست انتظار برای پیوند کبد، ارزیابی دقیقی از بیماران انجام می‌شود تا مطمئن شوند که آن‌ها از نظر روحی، روانی و فیزیکی آماده دریافت پیوند هستند.

برای آماده‌سازی شرایط انجام عمل پیوند کبد، مراحل زیر ضروری است:

1. انجام آزمایش‌های بالینی و ویروسی.
2. بررسی عملکرد کبد از جمله میزان آلبومین و زمان انعقاد (PT).
3. ارزیابی وضعیت هوشیاری بیمار.
4. بررسی گروه خونی و وضعیت آنتی بادی‌های بافتی به‌وسیله HLADR.
5. انجام عکس‌برداری رنگی از شرایین، کبد و ورید پورت.
6. انجام سونوگرافی و سی‌تی اسکن شکم به‌عنوان اقدامات روتین.

شرایط اهدا کبد

در شرایط خاص، استفاده از افراد دارای مرگ مغزی برای انجام پیوند عضو امکان‌پذیر است، اما از دستگاه تنفس مصنوعی برای حفظ عملکرد عضوی که قرار است برداشته شود، استفاده می‌شود. با این حال، استفاده از افراد دارای مرگ و میر ناشی از سرطان برای پیوند کبد توصیه نمی‌شود. تطابق گروه خونی بین دهنده و گیرنده نیز در انتخاب عضو پیوندی اهمیت دارد، با اینکه در شرایط اورژانسی یا در کودکان کوچک این موضوع به اهمیت کمتری می‌پردازد.

عمل جراحی پیوند کبد معمولاً طی مدت زمان ۷ تا ۱۵ ساعت انجام می‌شود و میزان مصرف خون برای انجام این عمل به طور میانگین حدود ۱۰ تا ۱۵ لیتر است. پس از انجام عمل پیوند، داروهای مهار کننده سیستم ایمنی به بیمار داده می‌شود که ممکن است خطر عفونت در بدن را افزایش دهند. مراقبت‌های مهمی پس از عمل پیوند انجام می‌شود و این مراقبت‌ها تا زمان ترخیص از بیمارستان ادامه دارد.

سوالات متداول در مورد سیروز کبدی

• سوال: سیروز کبدی یعنی چه؟

پاسخ: سیروز کبدی به جایگزینی بافت سالم کبد با بافت اسکار و زخمی می‌شود. این فرآیند منجر به اختلال در عملکرد کبد می‌شود.

---

• سوال: آیا سیروز کبدی درمان دارد؟

پاسخ: سیروز کبدی متاسفانه قابل درمان نیست و امکان بازگشت بافت اسکار به سلامتی آن وجود ندارد. با این حال، تشخیص و درمان علت اصلی می‌تواند در پیشگیری از پیشرفت بیماری موثر باشد.

---

• سوال: آیا سیروز کبدی واگیر دارد؟

پاسخ: سیروز کبدی خود به‌صورت واگیر نیست، اما اگر عامل اصلی مانند هپاتیت ویروسی باشد، ویروس به‌راحتی از طریق مسیرهایی مانند رابطه جنسی یا استفاده مشترک از سوزن به افراد دیگر منتقل می‌شود.

---

• سوال: سیروز کبدی چگونه به وجود می‌آید؟

پاسخ: عوامل مختلفی مانند کبد چرب، هپاتیت ویروسی، انباشته‌شدن مس یا آهن در کبد و مصرف زیاد الکل می‌توانند باعث تشکیل بافت اسکار در کبد شوند. در مراحل پیشرفته، بافت اسکار بیشتر از بافت سالم کبد می‌شود.

---

• سوال: آیا سیروز کبدی سرطان است؟

پاسخ: سیروز کبدی به‌صورت مستقیم سرطان نیست، اما با ایجاد بافت اسکار و اختلال در عملکرد کبد، احتمال ابتلا به سرطان کبد را افزایش می‌دهد. به‌عبارت دیگر، سیروز می‌تواند به سرطان کبد منجر شود.

---

• سوال: فرق سیروز کبدی با سرطان کبد چیست؟

پاسخ: سیروز کبدی باعث تشکیل بافت اسکار و زخم در کبد می‌شود که باعث اختلال در عملکرد آن می‌شود. در حالی‌که سرطان کبد به‌معنای تشکیل توده‌ای از سلول‌های خود کبد به‌صورت غیرطبیعی است که ممکن است خود را در کبد یا از مناطق دیگر بدن شروع کند.

---

• سوال: آیا سیروز کبدی باعث مرگ می‌شود؟

پاسخ: در مراحل پیشرفته، سیروز کبدی ممکن است عوارض جدی‌ای ایجاد کند مانند افزایش فشار در سیستم پورتال، خونریزی از واریس‌های مری و معده، عفونت و تجمع سموم در مغز. همچنین، افراد مبتلا به سیروز دارای خطر بالایی برای ابتلا به سرطان کبد هستند و ممکن است نیاز به پیوند کبد داشته باشند.

---

• سوال: آیا سیروز کبدی باعث سرفه می‌شود؟

پاسخ: سیروز در مراحل پیشرفته ممکن است تأثیری روی دستگاه تنفسی داشته باشد، که موجب سرفه، حتی سرفه خونی، ذات‌الریه، تنگی نفس و افزایش فشارخون ریوی می‌شود.

---

• سوال: آیا حالت تهوع از علائم سیروز کبدی است؟

پاسخ: بله، در مراحل پیشرفته سیروز کبدی ممکن است افراد تهوع و استفراغ را تجربه کنند. این علایم در بسیاری از بیماری‌های کبدی مشاهده می‌شوند.

---

• سوال: آیا ورم پا می‌تواند نشانه سیروز کبدی باشد؟

پاسخ: بله، سیروز با اختلال در عملکرد کبد ممکن است باعث احتباس مایعات در بدن، به‌خصوص در ناحیه پا، مچ پا و شکم شود. این ورم پا در مراحل پیشرفته بیماری ظاهر می‌شود و ممکن است پزشک توصیه به محدود کردن مصرف نمک داشته باشد.

---

• سوال: آیا خارش پوست از نشانه‌های سیروز کبدی است؟

پاسخ: بله، بیماری‌های کبدی و اختلال در عملکرد کبد ممکن است باعث خارش پوست شوند. در مراحل پیشرفته سیروز کبدی نیز ممکن است خارش و قرمزی پوست در افراد دیده شود.

---

• سوال: ریزش مو از علائم سیروز کبدی است؟

پاسخ: در برخی از بیماران ممکن است ریزش مو رخ دهد. این بیماری در مراحل پیشرفته می‌تواند به هورمون‌ها تأثیر بگذارد و علائمی چون ریزش مو را ایجاد کند.

---

• سوال: آیا هپاتیت باعث سیروز کبدی می‌شود؟

پاسخ: بله، هپاتیت نوعی بیماری ویروسی است که به کبد آسیب می‌زند. این بیماری در طولانی‌مدت ممکن است به مرحله سیروز برسد. به همین دلیل، کنترل آسیب‌های هپاتیت اهمیت دارد.

---

• سوال: آیا کبد چرب باعث ابتلا به سیروز کبدی می‌شود؟

پاسخ: بله، هر دو نوع کبد چرب الکلی و کبد چرب غیرالکلی می‌توانند باعث بروز سیروز کبدی شوند. سیروز الکلی (یا سیروز لنک) به علت مصرف زیاد الکل، و کبد چرب غیرالکلی معمولاً ناشی از چاقی و نادرست خوردن است.

---

• سوال: با کاهش وزن می‌توان سیروز کبدی را درمان کرد؟

پاسخ: در واقع، با کاهش وزن و تغییر سبک زندگی می‌توان به کاهش خطر پیشرفت بیماری و آسیب به کبد کمک کرد، اما درمان کامل برای سیروز وجود ندارد. سیروز الکلی یا سیروز لنک در مراحل پیشرفته قابل درمان نیستند.

---

• سوال: رژیم غذایی سیروز کبدی تا چه زمانی باید رعایت شود؟

پاسخ: رژیم غذایی سالم و مناسب برای سیروز کبدی باید به‌طور دائمی رعایت شود. از مصرف زیاد الکل، غذاهای فرآوری‌شده و چربی‌های ناسالم باید پرهیز شود.

---

• سوال: چه غذایی برای بیمار مبتلا به سیروز کبدی خوب است؟

پاسخ: بیماران سیروز کبدی باید به مصرف پروتئین بدون چربی توجه داشته باشند. همچنین، مصرف میوه‌ها، سبزیجات تازه و غلات کامل نیز برای آنها مفید است.

---

• سوال: بهترین درمان سیروز کبدی چیست؟

پاسخ: متاسفانه برای سیروز کبدی درمان کاملی وجود ندارد. با تشخیص علت اصلی بیماری می‌توان اقداماتی انجام داد تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود، اما درمان کامل نمی‌تواند تضمین شود.

---

• سوال: آیا بیماران مبتلا به سیروز کبدی نیاز به پیوند کبد دارند؟

پاسخ: در مراحل پیشرفته سیروز کبدی، وقتی بافت‌های اسکار تمامی کبد را فراگرفته‌اند و عملکرد کبد به‌طور قابل توجهی کاهش یافته است، پیوند کبد ممکن است به‌عنوان گزینه‌ای برای بهبود وضعیت کبد مطرح شود.

---

• سوال: آیا سیروز کبدی با خام‌گیاه‌خواری درمان می‌شود؟

پاسخ: خام‌گیاه‌خواری یا رژیم گیاه‌خواری ممکن است به افزایش مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غذاهای پرکربوهیدرات و کم چرب کمک کند. این نوع رژیم می‌تواند برای بهبود وضعیت کبد مفید باشد، اما درمان کامل سیروز را فراهم نمی‌کند.

---

• سوال: آیا سیروز کبدی درد دارد؟

پاسخ: در مراحل اولیه سیروز کبدی علائم و دردهای خاصی معمولاً وجود ندارند. اما در مراحل پیشرفته ممکن است به دلیل تأثیر بر عضلات و استخوان‌ها، دردهای مربوط به این مناطق رخ دهد.

---

• سوال: آیا سیروز کبدی ارثی است؟

پاسخ: سیروز کبدی به طور مستقیم از نوع بیماری‌های ارثی نیست، اما دلایل ابتلا به آن ممکن است شامل عوامل ارثی باشد. به‌عنوان مثال، اگر یکی از اعضای خانواده به علت کبد چرب غیرالکلی به سیروز مبتلا شده باشد، احتمال ابتلا به سیروز برای سایر اعضای خانواده بیشتر از کسانی است که مشکل کبدی ارثی در خانواده ندارند.

---

• سوال: آیا سیروز کبدی همان کبد چرب است؟

پاسخ: کبد چرب و سیروز کبدی دو بیماری مجزا هستند. کبد چرب می‌تواند به سیروز منجر شود، اما این دو بیماری تفاوت‌هایی دارند. کبد چرب به مراحل گرید ۱ تا ۴ تقسیم می‌شود که در نهایت ممکن است به سیروز منجر شوند.

---

• سوال: آیا سیروز همان کبد چرب الکی است؟

پاسخ: کبد چرب الکلی یکی از عوامل اصلی ابتلا به سیروز کبدی است، اما این دو بیماری با هم تفاوت دارند. در سیروز کبدی، بافت کبد زخمی شده و اسکار دارد، در حالی که در کبد چرب الکلی بافت کبد هنوز سالم است.

---

• سوال: فرق سیروز کبدی با فیبروز کبدی چیست؟

پاسخ: فیبروز کبدی مرحله اولیه از آسیب به کبد و ایجاد اسکار در بافت کبد است. اگر اسکارها در کبد افزایش یابد و عملکرد کبد را مختل کند، به مرحله سیروز کبدی می‌رسیم.

---

• سوال: طول عمر بیماران مبتلا به سیروز کبدی چقدر است؟

پاسخ: طول عمر بیماران به پیشرفت سیروز و وضعیت بالینی آن‌ها بستگی دارد. افرادی که در مراحل اولیه سیروز هستند، امید به زندگی بین ۱۵ تا ۲۰ سال دارند. اما در مراحل پیشرفته، این امید به زندگی به ۶ تا ۱۰ سال کاهش می‌یابد.

---

• سوال: بیماران سیروز کبدی نیاز به پیوند کبد خواهند داشت؟

پاسخ: در مراحل پیشرفته سیروز کبدی، بافت‌های اسکار تمامی قسمت‌های کبد را در بر می‌گیرد و عملکرد کبد کاملاً مختل می‌شود. در این شرایط، پیوند کبد به‌عنوان گزینه‌ای ضروری برای بهبود وضعیت کبد و زنده ماندن بیمار مطرح می‌شود.

 

برای تشخیص و درمان سیروز کبدی به کدام دکتر مراجعه کنیم؟

برای تشخیص و درمان سیروز کبدی، بهتر است به متخصصین کبد و دستگاه گوارش مراجعه کنید. سیروز کبدی به دلیل جایگزینی بافت اسکار به‌جای بافت سالم در کبد، یک بیماری جدی و خطرناک است. در مراحل اولیه این بیماری علائم ظاهری ندارد؛ اما با گذشت زمان و پیشرفت بیماری، نشانه‌هایی مانند تهوع، زردی پوست، خارش، ورم پا، سوءتغذیه، خستگی و خواب‌آلودگی ظاهر می‌شوند. انواع مختلف بیماری‌های کبدی، از جمله کبد چرب غیرالکلی، کبد چرب الکلی، هپاتیت و تجمع مواد مخرب در کبد ممکن است عامل بروز سیروز کبدی باشند.

مهم است بدانید که سیروز کبدی درمان قطعی ندارد؛ اما با تشخیص دقیق علت ایجاد آن، می‌توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد. این بیماری می‌تواند عوارض جدی مانند افزایش فشارخون پورتال، عفونت‌ها، مشکلات تغذیه‌ای و حتی ابتلا به سرطان کبد را به دنبال داشته باشد. بنابراین، مشاوره و درمان توسط تیم پزشکی متخصص، از جمله گastroenterologist یا hepatologist (متخصص دستگاه گوارش و کبد)، امری حیاتی است.

چکیده

سیروز کبدی یک بیماری جدی و پیچیده است که به دلیل جایگزینی بافت اسکار به‌جای بافت سالم در کبد ایجاد می‌شود. علت‌های متعددی مانند کبد چرب غیرالکلی، کبد چرب الکلی، هپاتیت و تجمع مواد مخرب در کبد می‌توانند باعث بروز این بیماری شوند. در مراحل ابتدایی، سیروز کبدی علائم خاصی ندارد، اما با پیشرفت بیماری نشانه‌هایی مانند تهوع، زردی پوست، خارش، ورم پا، سوءتغذیه، خستگی و خواب‌آلودگی ظاهر می‌شوند. این بیماری درمان قطعی ندارد، اما با تشخیص دقیق علت ایجاد آن، می‌توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد. در صورت پیشرفت به مراحل پیشرفته‌تر، بیماران به پیوند کبد نیاز داشته و مراقبت‌های پس از پیوند برای حفظ کبد جدید بسیار اهمیت دارند. به همین دلیل، مشاوره و درمان توسط تیم پزشکی متخصص، از جمله متخصصان دستگاه گوارش و کبد، ضروری است.