هپاتیت A : از علائم تا درمان 😷

پیشگفتار

هپاتیت A، یکی از ویروس‌های هپاتیتی است که عفونتی در کبد ایجاد می‌کند. این بیماری اغلب از طریق مصرف آب و غذای آلوده یا تماس با فرد مبتلا به ویروس منتقل می‌شود. اکثر افراد تحت تأثیر هپاتیت A نیاز به درمان خاصی ندارند، اما در برخی موارد ممکن است این بیماری به شکل خفیف و یا حتی جدی‌تری ظاهر شود.

آیا هپاتیت A ممکن است کشنده باشد؟ چه علائم و عوارضی به همراه دارد و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟ در این مقاله پزشکی، ما به بررسی جزییات و اطلاعات کاربردی در مورد هپاتیت A می‌پردازیم.

آیا شما نیز علاقه‌مند به درک بهتری از این بیماری و راه‌های پیشگیری از هپاتیت a هستید؟ پس همراه ما باشید تا در مورد هپاتیت A بیشتر بیاموزید.

ساختار و عملکرد دستگاه گوارش

دستگاه گوارش نقش بسیار حیاتی در جذب مواد غذایی و اخراج مواد زائد از بدن انسان ایفا می‌کند. این سیستم گاهاً ممکن است با بیماری‌های مختلف متصل شود و به طور اشتباه به بیماری‌های کبدی ارتباط داده شود. به عنوان مثال، مشکلاتی مانند یبوست اغلب به علت عملکرد نامناسب دستگاه گوارش در بیماران رخ می‌دهد و اغلب بیماران این مشکل را به کبد نسبت می‌دهند. اما در واقعیت، دستگاه گوارش از دهان شروع شده و تا مقعد ادامه دارد و مواد غذایی را ترشح و جذب می‌کند. غذا پس از گذر از دهان و ورود به معده، در مرحله‌ای از واکنش‌های شیمیایی فرآیند می‌شود و سپس در روده‌ها جذب می‌شود.

در این فرآیندها، کبد که در بالای و سمت راست شکم واقع شده است، ترشحات خود را از طریق مجاری صفراوی به اثنی عشر می‌ریزد. این عملکرد کبد به هضم مواد غذایی کمک می‌کند و نقش مهمی در فرآیندهای گوارش دارد. بنابراین، ادعا کردن که مشکلات گوارشی به بیماری‌های کبدی مرتبط هستند اغلب نادرست است.

ساختمان و موقعیت کبد

کبد در بالای و سمت راست دنده‌ها واقع شده است و اندازه آن حدوداً به اندازه یک توپ فوتبال است. این عضو به چهار لوب تقسیم می‌شود و دارای میلیون‌ها مجرای ریز داخلی به نام “مجاری صفراوی داخل کبدی” است. این مجاری به تدریج به یکدیگر متصل شده و در نهایت به دو مجرای با قطر ۱ تا ۲ میلی‌متر تبدیل می‌شوند و محتویات خود را به داخل کیسه صفرا (که زیر کبد قرار دارد) می‌ریزند.

کبد نیز نیاز به تامین فراوان خون دارد و به عنوان “جگر سیاه” نیز شناخته می‌شود. تقریباً تمام خونی که از روده‌ها خارج می‌شود، به داخل کبد وارد شده و از آنجا (پس از انجام فرآیندهای مختلف) به داخل سیاهرگ اجوف تحتانی وارد شده و از طریق آن به قلب منتقل می‌شود. سیاهرگ‌ها و سرخرگ‌ها خون رسانی کبد را انجام می‌دهند و مواد مغذی مورد نیاز برای حفظ سلامتی کبد را تأمین می‌کنند.

ساختار داخلی کبد

کبد دارای یک ساختار ذره‌بینی بسیار پیچیده است که در آن سلول‌های خاص، دالان‌های پیچ در پیچ، مجموعه‌ای از کانال‌ها و مجاری خونی ویژه به نام “سینوس” وجود دارد. در این ساختار پیچیده، خون از یک سمت وارد این مجاری و کانال‌ها می‌شود و پس از انجام فرآیندهای شیمیایی و فیزیکی، از سمت دیگر خارج می‌شود. این ساختار میکروسکوپی کبد امکان انتقال و فرآوری خون را فراهم می‌کند. سلول‌ها در داخل کبد وظایف مختلفی انجام می‌دهند، شامل تجزیه و تحلیل مواد مغذی، تخلیص سموم، تولید صفرا و وظایف دیگر.

سینوس‌ها نقش مهمی در فرآیندهای خونی کبد ایفا می‌کنند. خون از ورود به این سینوس‌ها، از مجاری خونی کوچکی عبور می‌کند که از این سینوس‌ها شکل می‌گیرند. در این سینوس‌ها، فرآیندهای تبادل مواد، تصفیه خون و فعالیت‌های شیمیایی و فیزیکی دیگر انجام می‌شود. سپس خون پس از پردازش در کبد، از طریق سایر مجاری خونی به سمت خارج از کبد جاری می‌شود. این ساختار پیچیده کبد نقش مهم این عضو در فرآیندهای متعدد در بدن انسان را نشان می‌دهد و نقش حیاتی دارد.

وظایف کبد

کبد مشابه یک کارخانه شیمیایی چندمنظوره عمل می‌کند که به طور مداوم در تنظیم امور داخلی بدن، تولید مواد مختلف و تصفیه مواد زائد و مضر نقش دارد. این فعالیت‌ها شامل تولید مواد مختلفی می‌شود که در تنظیم امور داخلی بدن و ایجاد ساختارهای مورد نیاز، اهمیت دارند.

نقش کبد در پاکسازی سموم بدن

آمونیاک (NH3) یکی از ترکیباتی است که به علت واکنش‌های شیمیایی در بدن و همچنین فعالیت باکتری‌های موجود در روده تولید می‌شود. این ماده به میزان زیادی تولید می‌شود و به خون جذب می‌شود. آمونیاک برای بسیاری از انواع سلول‌های بدن، از جمله سلول‌های مغزی، مضر است. کبد این ماده را از خون تصفیه می‌کند و از طریق واکنش‌های شیمیایی به اوره تبدیل می‌شود. اوره از طریق کلیه‌ها از بدن دفع می‌شود. همچنین، کبد علاوه بر پاکسازی آمونیاک، بسیاری از مواد مضر دیگر برای بدن و همچنین داروها را نیز از بدن دفع می‌کند. اگر فعالیت کبد به هر دلیلی اختلال پیدا کند، مواد مضر از جمله آمونیاک در خون افزایش می‌یابند و تأثیرات مخربی روی اجزای مختلف بدن خواهند داشت.

ویروس هپاتیت

واژه “هپاتیت” به معنای التهاب و ورم کبد است. مهمترین عوامل ایجادکننده هپاتیت ویروس‌ها هستند. ویروس‌ها موجودات بسیار کوچکی هستند که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیستند و برای مشاهده آنها نیاز به تجهیزات پیشرفته مانند میکروسکوپ الکترونی داریم. ساختار ویروس‌ها از ماده وراثتی و پروتئین‌ها تشکیل شده است. ویروس‌ها در محیط خارج از بدن زنده نمی‌مانند و در داخل بدن انسان به سرعت تکثیر می‌شوند. تاکنون حداقل ۶ نوع ویروس مسئول ایجاد انواع مختلف هپاتیت شناسایی شده‌اند، که نام‌گذاری آنها براساس حروف الفبای انگلیسی انجام شده است. ویروس‌هپاتیت آ (A)، بی(B)، سی(C)، دی(D)، ای(E) و جی(G) هستند. هر یک از این ویروس‌ها به گروه جداگانه ای تعلق دارند و بیماری‌های مختلف هپاتیت را ایجاد می‌کنند. تاریخچه شناسایی این ویروس‌ها نیز مختلف است، به عنوان مثال هپاتیت B در دهه ۱۹۶۰ و هپاتیت A در سال ۱۹۷۳ شناسایی شدند و هپاتیت C نیز در سال ۱۹۸۹ شناسایی شد.

محل تکثیر و رشد و نمو ویروس های هپاتیت، کبد می باشد. رشد و نمو ویروسها موجب آسیب و اختلال در فعالیتهای کبد میشود.

هپاتیت ویروسی A (هپاتیت آ)

در کشورهای جهان سوم و در حال توسعه، بیماری‌های عفونی به عنوان یکی از مشکلات عمده در حوزه بهداشت و درمان در نظر گرفته می‌شوند. یکی از بیماری‌های عفونی شایع در این مناطق هپاتیت A است که توسط ویروسی منتقل می‌شود و منجر به التهاب کبد می‌شود. این بیماری به عنوان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عفونی در جهان سوم شناخته می‌شود. هپاتیت A از طریق مصرف آب و غذای آلوده یا تماس نزدیک در خانواده‌ها، اردوگاه‌ها، و مراکز عمومی به افراد منتقل می‌شود.

این نوع هپاتیت به وسیله ویروسی بسیار آلوده‌کننده و مسری ایجاد می‌شود. هر سال بیش از دو میلیون مورد ابتلای جدید و با علامت هپاتیت A در جهان گزارش می‌شود، که بیش از نیمی از آنها در کشورهای آسیایی اتفاق می‌افتد. ارتقاء بهداشت در کشورها به کاهش ابتلاء در کودکان منجر شده و احتمال بروز همه‌گیری در بالغین افزایش یافته است. خوشبختانه، هپاتیت A بیماری مزمنی نیست و تنها در درصد بسیار کمی از بالغین به نوع برق آسای هپاتیت منجر می‌شود.

اهمیت ابتلاء در بزرگسالان باعث توجه به امور پیشگیری و استفاده از واکسن شده است. راه‌های انتقال هپاتیت A متنوع و متعدد هستند، از جمله راه‌های مدفوعی-دهانی که منجر به انتقال بیماری به افراد با سطح بهداشت پایین‌تر می‌شود. بهداشت محیط و تراکم جمعیت ساکن در یک منطقه از عوامل تاثیرگذار در شیوع این بیماری است.

ویروس هپاتیت A

ویروس هپاتیت A، عاملی است که هپاتیت A را ایجاد می‌کند. این ویروس ویروسی بدون پوشش و مقاوم در مقابل گرما، اسید و اتر است. از جالب‌ترین ویژگی‌های این ویروس می‌توان به توانایی نجات حیاتی در شرایط محیطی خشک و مقاومت در مقابل اثرات محیطی اشاره کرد. ویروس هپاتیت A از خانواده پیکورناویروس است و در کبد انسان تکثیر می‌یابد. این ویروس قبل از ظهور علائم هپاتیت A در انسان در خون، صفرا و مدفوع وجود دارد. ویروس هپاتیت A می‌تواند تا یک ماه پس از خشک شدن همچنان به صورت عفونت‌زایی باقی بماند. پوشش خارجی این ویروس در مقابل عوامل محیطی مانند اسید مقاومت بیشتری نسبت به ویروس‌های کبدی دیگر دارد.

عدم وجود پوشش لیپیدی در ویروس‌هپاتیت A باعث مقاومت آنها در برابر صفرا می‌شود. این ویروس قادر است بر روی دست‌ها به حیات خود ادامه دهد و انتقال و گسترش بیماری را تسهیل کند. ویروس هپاتیت A به ۷ نوع ژنوتیپ تقسیم می‌شود، از که ۴ نوع از آن به انسان منتقل می‌شود.

تاریخچه و عوامل تاثیرگذار در شیوع هپاتیت A (هپاتیت آ)

شبیه‌سازی‌های تاریخی نشان می‌دهد که هپاتیت A از دوران‌های باستان شناخته شده و ابتلای به این بیماری از دوران بقراط گزارش شده است. بیشتر موارد همه‌گیری یرقان در قرون ۱۷ و ۱۸، همزمان با جنگ‌ها و شرایط ناپایدار بوده است. این ویروس در سال ۱۹۴۷ به درستی شناسایی شد و اثبات شد که می‌تواند برای ماه‌ها در خارج از بدن انسان زنده بماند. میزان شیوع هپاتیت A در کشورهای مختلف جهان متفاوت است و به وضعیت بهداشتی، دسترسی به آب سالم، وضعیت اجتماعی و اقتصادی هر جامعه وابسته است. فقر اقتصادی و کمبود امکانات بهداشتی منجر به انتقال ویروس در جوامع می‌شود.

اما با بهبود شرایط اقتصادی و افزایش بهداشت عمومی، میزان ابتلاء به هپاتیت A به مرور کمتر شده و بیشتر به صورت بیماری بدون علائم ایجاد می‌شود. در آمریکا نیز استفاده از واکسن هپاتیت A در کودکان منجر به کاهش معنی‌دار میزان ابتلاء به این بیماری در این کشور شده است. انتقال شخص به شخص در مناطق با سطح بهداشتی پایین و در جمعیت‌هایی با چگالی بالا روی می‌دهد و اغلب در فصل‌های پاییز و زمستان دیده می‌شود. همچنین مسافرت‌ها از مناطق با سطح بهداشت بالا به مناطق با شیوع هپاتیت A بالا نقش مهمی در انتقال ویروس دارد. توسعه بهداشت و دسترسی به آب و غذای سالم از عوامل اصلی در کاهش شیوع هپاتیت A می‌باشد.

راه‌های انتقال هپاتیت A و افراد در معرض خطر

هپاتیت A یک بیماری ویروسی است که از طریق مدفوع آلوده، مصرف آب و غذای آلوده، و همچنین از شخص به شخص منتقل می‌شود. شیوع این بیماری به میزان زیادی به سطح بهداشت جامعه وارد می‌شود و در جوامع مختلف متفاوت است. اصلی‌ترین منبع ویروس برای گسترش هپاتیت A کودکان هستند و انتقال این ویروس از طریق دهانی-مدفوعی رخ می‌دهد.

ویروس وارد روده انسان از طریق دهان و همراه با آب یا مواد غذایی می‌شود و در سلول‌های روده تکثیر می‌یابد. سپس به سلول‌های کبد منتقل شده و آلودگی و اختلال در آن را ایجاد می‌کند. سپس ویروس کیسه صفرا را هم آلوده می‌کند و از طریق ترشحات صفراوی به محیط خارج دفع می‌شود و سبب آلودگی می‌شود.

راه‌های انتقال بیماری ویروسی هپاتیت A:

1. آشامیدن آب و یخ آلوده
2. خوردن غذا و سبزیجات آلوده
3. مصرف ماهی و صدف‌های دریایی آلوده
4. انتقال از طریق تماس نزدیک فردی در داخل خانواده و یا مهد کودک‌ها
5. انتقال به پرسنل بخش نوزادان و عفونی از بیماران بستری

افرادی که در معرض خطر بیشتری قرار دارند:

• افرادی که به مناطق با سطح آلودگی بیشتر به هپاتیت A سفر می‌کنند.
• افراد خانواده مبتلا به شکل حاد بیماری.
• شرکاء جنسی افراد مبتلا به شکل حاد بیماری.
• بچه‌های مهد کودک و مراقبین آنها.
• افراد با رفتارهای پرخطر جنسی و معتادان تزریقی.

همان طور که در نقشه زیر می‌بینید، هپاتیت آ در کشورهایی مثل آمریکا، اروپای غربی، استرالیا، ژاپن، نیوزلند و کانادا دارای شیوع پایینی است، در حالی که در کشورهای آمریکای لاتین، آسیا و آفریقا از شیوع بالاتری برخوردار می‌باشد. در گذشته، اپیدمی‌های هپاتیت A ناشی از آلودگی آب و مصرف آن توسط جمعیت عمومی یا سربازان گزارش شده‌اند. شاغلین در آشپزخانه‌ها و مراکز اغذیه فروشی در معرض خطر بیشتری برای هپاتیت A قرار نمی‌گیرند، اما اگر مبتلا شوند، می‌توانند خطر انتقال بیماری به دیگران را از طریق آلوده کردن غذاها ایجاد کنند.

در سال ۲۰۱۴، اعلام شد که حدود ۵ هزار نفر که در رستوران “رابین” در ایالت میسوری آمریکا در یک بازه زمانی معین غذا خورده‌اند، در معرض هپاتیت A قرار گرفته‌اند و نیاز به واکسیناسیون ضد هپاتیت A داشتند. این موضوع نشان می‌دهد که خطر ابتلاء به هپاتیت A برای افرادی که به رستوران‌ها و اغذیه فروشی‌ها مراجعه می‌کنند، وجود دارد.

همچنین، مسافران در سفرهای خود به مناطق با شیوع بالا باید از واکسن ضد هپاتیت A استفاده کنند. نظامیان و نظامیانی که به مناطق با شیوع بالا هپاتیت A سفر می‌کنند، به خصوص در مناطق محروم، در معرض خطر بیشتری برای ابتلاء به این بیماری قرار دارند. انتقال هپاتیت A از شخص به شخص امکان‌پذیر است، بنابراین نظامیان به دلیل زندگی دسته جمعی در پادگان‌ها نیز ممکن است در معرض این خطر جدی قرار گیرند. از این رو، قبل از مأموریت نظامی، واکسیناسیون ضد هپاتیت A برای آن‌ها توصیه می‌شود. در صورتی که مأموریت فوری باشد و نمی‌توان منتظر اثر واکسن شد، می‌توان از ایمونوگلوبولین جهت پیشگیری استفاده کرد.

علائم، تشخیص، و درمان هپاتیت A

عفونت هپاتیت A معمولاً به صورت حاد و خودبه‌خود محدود می‌شود، و علائم بالینی آن به سن ابتلا و شدت بستگی دارد. در بزرگترین بخش افراد، بیماری حاد و خفیف است، به‌ویژه در کودکان که ممکن است بیماری بدون علامت بروز کند. علائم و نشانه‌های هپاتیت A می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

1. خستگی: افراد مبتلا به هپاتیت A ممکن است احساس خستگی و کاهش انرژی کنند.
2. بی‌اشتهایی: از دست دادن اشتها یکی دیگر از علائم معمول هپاتیت A است.
3. ضعف عمومی: افراد ممکن است احساس ضعف عمومی کنند.
4. سردرد: سردرد نیز یکی از علائم معمول هپاتیت A می‌باشد.
5. شکم درد: درد در منطقه شکم و یا ناحیه معده ممکن است ایجاد شود.
6. تب: افزایش دمای بدن (تب) ممکن است رخ دهد.
7. تهوع و استفراغ: تهوع و استفراغ نیز از علائم این بیماری می‌باشند.
8. درد مفاصل: در برخی موارد، درد در مفاصل ایجاد می‌شود.
9. علائم دیگر: علائم دیگر ممکن است شامل خارش، سرفه، اسهال، و کهیر باشند.

علائم هپاتیت A معمولاً پس از یک دوره نهفتگی حدود ۳۰ روزه ظاهر می‌شوند. پس از ظاهر شدن علائم، ویروس‌های موجود در مدفوع بیمار کاهش می‌یابند، و شانس انتقال به دیگران به شدت کاهش می‌یابد.

درمان هپاتیت A در اکثر موارد به عنوان یک بیماری خفیف مدیریت می‌شود و نیاز به درمان خاصی ندارد. به عنوان اقدامات تسهیلی، استراحت و مراقبت از تغذیه اهمیت دارد. همچنین، واکسیناسیون هپاتیت A جهت پیشگیری از بیماری توصیه می‌شود، به خصوص برای افرادی که در مناطق با شیوع بیماری بالا سفر می‌کنند.

آیا زردی و یرقان همان هپاتیت آ است ؟

زردی یعنی بالا رفتن بیلی روبین در خون و علل متعددی دارد که یکی از علائم آن هپاتیت ویروسی و از جمله هپاتیت A می باشد . اغلب موارد زردی و یرقان در دوران کودکی به دلیل هپاتیت A می باشد ولی زردی در نوزادان متولد شده ربطی به هپاتیت A ندارد و علت آن ناسازگاری خونی بوده و منشأ کبدی ندارد.

علائم شدید و عوارض هپاتیت A

همانطور که ذکر شد، در افراد بزرگتر، احتمال بروز علائم شدید و عوارض جدی هپاتیت A وجود دارد، اگرچه این موارد نادر هستند. درصد بسیار کمی از افراد ممکن است به شدت تحت تأثیر قرار گیرند و عوارض جدی به وجود آید. این عوارض می‌توانند عبارت باشند از:

1. نارسا شدن کبد: در موارد نادر، هپاتیت A می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود. علائم این وضعیت شامل تحریک‌پذیری، بی‌قراری زیاد، عدم توانایی در تفکر صحیح، خواب‌آلودگی، از دست رفتن هوشیاری، تورم صورت و دستها، و خونریزی از بینی، دهان یا زیر پوستی می‌شوند. در این شرایط، باید فوراً بیمار بستری و تحت مراقبت‌های پزشکی لازم قرار گیرد.
2. زردی طولانی‌مدت: در برخی موارد، زردی پوست و چشم‌ها به شدت طولانی‌مدت دیده می‌شود و ممکن است تا ۶ ماه یا بیشتر ادامه یابد.

تاکید می‌شود که این عوارض نادر هستند و اکثر افرادی که به هپاتیت A مبتلا می‌شوند، بهبودی کامل پس از گذراندن دوره‌ای از بیماری تجربه می‌کنند. در صورت بروز هر یک از علائم شدید مذکور، به شدت توصیه می‌شود تا به پزشک مراجعه کرده و درمان مناسب را دریافت کنند.

هپاتیت a در حاملگی

با توجه به بهبود شرایط بهداشت محیط و افزایش سن ابتلا به هپاتیت آ، زنان نیز در سن باروری در معرض خطر ابتلاء قرار دارند. مطالعاتی نشان داده که هپاتیت A در حاملگی سبب سقط جنین ، تولد نوزاد با وزن کم و پارگی زودرس کیسه مایع آمینوتیک قبل زایمان می شود ولی میزان این عوارض کمتر از هپاتیت E است.

تشخیص هپاتیت A

ویروس هپاتیت A در ابتدا با استفاده از میکروسکوپ الکترونی در نمونه‌های مدفوع و کبد شناسایی شد، اما در موارد کلینیکی امروزی از این روش استفاده نمی‌شود. برای تشخیص هپاتیت A در موارد بالینی از روش‌های سرولوژیک و اندازه‌گیری آنتی‌بادی‌ها در خون استفاده می‌شود.

آنتی‌بادی‌های ضد هپاتیت A به دو نوع IgG و IgM تقسیم می‌شوند. در مرحله حاد بیماری، آنتی‌بادی از نوع IgM ظاهر می‌شود و معمولاً ۲ هفته پس از شروع عفونت بیمار قابل تشخیص است و تا ۶ ماه در خون باقی می‌ماند. در دوران نقاهت، آنتی‌بادی از نوع IgG ظاهر می‌شود. بنابراین، با شناسایی آنتی‌بادی ضد هپاتیت A از نوع IgM در خون افرادی که علائم هپاتیت حاد دارند، تشخیص هپاتیت A قطعی می‌شود.

میزان آنتی‌بادی از نوع IgG در هر جامعه نشان‌دهنده سابقه ابتلا به هپاتیت A می‌باشد و در جوامع مختلف متفاوت است. این آنتی‌بادی در سراسر طول عمر فرد باقی می‌ماند و وی را در برابر ابتلا به دوباره به هپاتیت A محافظت می‌کند.

در هپاتیت حاد، میزان آنزیم‌های کبدی مانند آمینوترانسفرازها به‌طور معمول در حدود ۳۵ تا ۴۰ واحد است، اما در موارد شدید ممکن است به چند هزار واحد افزایش یابد. میزان بیلی‌ربین خون نیز در هپاتیت حاد افزایش می‌یابد و در موارد شدید ممکن است نیاز به بستری یا ارجاع به پیوند کبد را نشان دهد. میزان پروترومبین (PT) که نمایانگر کفایت فاکتورهای انعقادی می‌باشد، در بررسی شدت بیماری تأثیرگذار است.

درمان هپاتیت آ

هپاتیت A به طور خودبه‌خود درمان می‌شود و نیازی به درمان خاصی ندارد. درمان عمدی در این مورد وجود ندارد و تمرکز بیشتر بر روی مداومت علائم و نگه‌دارندگی است. برای طی شدن بهتر مراحل درمان لطفا به نکات زیر توجه کنید.

• در مرحله حاد بیماری، استراحت بیشتر توصیه می‌شود. افراد باید از خستگی اجتناب کنند و پس از احساس بهبودی و با مجوز پزشک، تحرک بیشتری داشته باشند. البته استراحت مطلق توصیه نمی‌شود و کاهش فعالیت‌ها باید به تناسب با سطح توان فرد تنظیم شود. همچنین، در طول دوره بیماری، از حضور در محیط کار یا مدرسه خودداری شود.
• از نظر رژیم غذایی، تشویق به مصرف مواد غذایی مغذی با کمترین میزان چربی و پرکربوهیدرات (کم نشاسته و کم‌کالری) و غنی از ویتامین‌ها و پروتئین توصیه می‌شود. توجه به مصرف مواد غذایی سبزیجات تازه، میوه‌ها، آجیل، مغزها، ماهی، مرغ، لبنیات و حبوبات مفید است. در صورت بی‌اشتهایی یا تهوع و استفراغ شدید، می‌توان وعده‌های غذایی را افزایش داد و حجم غذا در هر وعده را کاهش داد. در شرایط زردی شدید و نارسایی کبد، مصرف پروتئین باید محدود شود.
• افزایش مصرف مایعات بسیار مهم است. در صورت کم‌آبی و عدم توانایی در مصرف مایعات، از تزریق سرم مایعات برای تأمین مایعات بدن استفاده می‌شود.
• اجتناب از مصرف الکل و ترک دخانیات به شدت توصیه می‌شود.
• در صورت عدم کنترل تهوع و استفراغ، پزشک ممکن است برخی داروها را جهت کنترل آنها تجویز کند.
• در برخی شرایط، ممکن است مصرف اورزود اکسی کولیک اسید (برای موارد زردی شدید همراه با خارش) توصیه شود، اما باید تحت نظر پزشک باشد.
• رعایت بهداشت فردی در خانواده از جمله جداسازی صابون، حوله، مسواک و تزریق ایمونوگلوبولین به افراد در تماس توصیه می‌شود.

غذای مناسب هپاتیت a

در صورت مبتلا به هپاتیت A، مراعات رژیم غذایی مناسب می‌تواند به بهبود سریعتر و خوب‌تر بودن حال عمومی شما کمک کند. در ادامه نکاتی درباره غذاهای مناسب برای هپاتیت A آورده شده است:

1. مایعات بیشتر: برای جلوگیری از دهیدراسیون (کاهش مایعات بدن) که ممکن است در صورت اسهال و استفراغ ایجاد شود، باید مایعات را بیشتر مصرف کنید. آب، نوشابه‌های بدون گاز، عصاره‌ها و سوپ‌های ساده می‌توانند به عنوان منابع مایعات مفید باشند.
2.  مواد غذایی آسان تر: انتخاب غذاهایی که آسان برای معده‌تان هستند مانند تستهای غذایی نرم و خامه موز می‌تواند مفید باشد. اجتناب از مصرف غذاهای چرب و سنگین مهم است.
3. فرآورده‌های لبنی مخلوط: مصرف محصولات لبنی کم چرب و مخلوط می‌تواند بهبود علائم ورودی‌هپاتیت A را تسهیل کند. مثلاً می‌توانید ماست با موز یا کمی عسل مخلوط کنید.
4. پروتئین‌های آسان: مصرف پروتئین‌هایی که آسان در معده هضم می‌شوند، مانند مرغ و ماهی بدون پوست، مفید است.
5. میوه‌ها و سبزیجات: مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه به عنوان منابعی از ویتامین‌ها و مواد مغذی مهم مفید است. از مصرف میوه‌ها و سبزیجات خام باشید و در مواردی که دسترسی به غذاهای پرآب ندارید، میوه‌های خشک و سبزیجات مجموعه‌ای از میوه‌ها و سبزیجات خشک شده می‌تواند مناسب باشد.
6. اجتناب از الکل و مواد مخدر: مصرف الکل و مواد مخدر باید به شدت محدود شود یا بهتر است کاملاً اجتناب شود.

بهتر است به نصائح و دستورات پزشک خود پایبند شوید. در برخی موارد، نیاز به محدودیت دیگری در رژیم غذایی نیاز است.

پیشگیری از ابتلا به هپاتیت آ

همان طور که قبلاً اشاره کردیم، راه انتقال عفونت ویروسی هپاتیت A از طریق مصرف آب و غذاست. بهبود بهداشت آب و غذا و رعایت مسائل بهداشتی فردی و جمعی، خطر انتقال بیماری را کاهش می‌دهد. پرهیز از مصرف آب و غذای مشکوک در مناطق آندمیک به شدت توصیه می‌شود. شستشوی دست‌ها، به ویژه پس از استفاده از توالت، قبل از پخت غذا و یا قبل از غذا خوردن، در پیشگیری بسیار مؤثر است. بیماران تا مدت‌ها ویروس را از طریق مدفوع دفع می‌کنند و به همین دلیل خطر انتقال به افراد سالم وجود دارد. توصیه می‌شود که افراد مبتلا تا یک هفته پس از شروع علائم بالینی بیماری از رفتن به محل کار، تحصیل و موارد مشابه خودداری کرده و در منزل استراحت نمایند.

ویروس تا ۴ ساعت در زیر ناخن‌ها زنده باقی می‌ماند و به همین دلیل شستشوی مناسب دست‌ها بهترین روش پیشگیری است. بهترین راه برای جلوگیری از انتقال ویروس به دیگران رعایت موارد احتیاطی استاندارد است. افرادی که از بیمار مبتلا به هپاتیت A مراقبت می‌کنند، حتماً دست‌های خود را بشویند. در موارد تماس نزدیک با فرد مبتلا، مانند در مدرسه، تزریق ایمونوگلوبولین به همکلاسی‌ها توصیه می‌شود.

واکسن هپاتیت آ

 واکسن هپاتیت A به عنوان موثرترین راه برای پیشگیری از هپاتیت A شناخته می‌شود. اگر هر دو دز واکسن تزریق شود، بین ۹۴ تا ۱۰۰ درصد موارد ایمنی ایجاد می‌کند. متأسفانه، در اکثر کشورهای جهان هنوز برنامه واکسیناسیون علیه هپاتیت A اجرا نمی‌شود و در دستورالعمل‌های ملی واکسناسیون نیز واکسن هپاتیت A تزریق نمی‌شود. در حال حاضر، ۴ نوع واکسن غیرفعال هپاتیت A در دسترس قرار دارد. تمام این واکسن‌ها به طور کامل موثر بوده و بدون عوارض جدی عمل می‌کنند و ایمنی طولانی‌مدت را تضمین می‌کنند.

این واکسن‌ها برای کودکان زیر یک سال توصیه نمی‌شوند. در مناطقی که شیوع هپاتیت A بالاست، تنها به افرادی که قبلاً ابتلا به هپاتیت A نداشته‌اند، تزریق واکسن توصیه می‌شود. در آمریکا، از سال ۱۹۹۶ به بعد، واکسن هپاتیت A به صورت معمول در برنامه واکسیناسیون اطفال قرار داده شده و برای کودکان بزرگتر از ۲۴ ماه به صورت دو دوز ارائه می‌شود. از سال ۲۰۰۵، کمیته واکسن آمریکا سن تزریق واکسن را به ۱۲ ماه کاهش داده است. دومین دز واکسن معمولاً با فاصله ۶ تا ۱۲ ماه بعد از دز اول تزریق می‌شود. واکسن‌های HAVRIX، VAQTA، AVAXIM و EPAXAL از جمله واکسن‌های ضد هپاتیت A هستند. میزان و نوع واکسن باید توسط پزشک و با توجه به سن فرد تعیین شود.

عوارض واکسن هپاتیت A

واکسن هپاتیت A، مانند سایر واکسن‌ها و داروها، ممکن است با عوارض جانبی شدید مانند واکنش‌های آلرژیک و حساسیت زایی همراه باشد. با این حال، میزان عوارض بسیار کم است و عوارض ملایم شامل درد در ناحیه تزریق، سردرد، بی‌اشتهایی و خستگی می‌شوند. تمام این عوارض به سرعت عبور می‌کنند و نیازی به درمان ویژه ندارند. افرادی که سابقه حساسیت به تزریق واکسن‌ها دارند، نباید از واکسن هپاتیت A استفاده کنند. تزریق واکسن هپاتیت A به زنان حامله یا مادران شیرده و افراد مبتلا به بیماری‌های تب دار شدید توصیه نمی‌شود.

سوالات متداول

آیا خارش و کهیر زدن جزو علائم هپاتیت محسوب می‌شود؟

در اکثر موارد، خیر. به عبارت دیگر، خارش به عنوان یکی از علائم هپاتیت معمولاً شناخته نمی‌شود. اگرچه در برخی موارد پس از ابتلا به هپاتیت، برخی افراد ممکن است به خارشی نسبت داده شود که ناشی از تجمع آنتی‌ژن‌های هپاتیت در پوست است. اما در اکثر موارد، خارش به عنوان یک علامت عمده هپاتیت در نظر گرفته نمی‌شود. باید توجه داشت که خارش می‌تواند عارضه‌ای مزاحم و متناوب برای برخی افراد باشد، و در برخی موارد علت آن پیدا نشود. در کشور ما ممکن است مردم علائم پوستی خود را به کبد نسبت دهند، اما این تفکر صحیح نیست.

عفونت هپاتیت آ از چه زمانی قابل‌انتقال است؟

زردی چیست؟

علایم هپاتیت آ چه زمانی بروز می‌کند؟

آیا مصرف زیاد هویج می تواند سبب زردی شود؟

آیا ابتلا به بیماری هپاتیت با مرگ برابر است؟

خیر، با توجه به شدت بیماری و نوع هپاتیت، سیر بیماری متفاوت است. هپاتیت «آ» خوشبختانه مرگ و میر بسیار کمی دارد و پس از بهبودی نیز هیچ گونه عارضه‌ای بر جا نمی‌گذارد. در مورد هپاتیت «بی» نیز در درمانگاه در رنج‌های مختلفی از خوب تا بد می‌شود و هپاتیت در ۵ درصد بیماران ویروس در بدن آنها باقی می‌ماند و احتمالاً با تکثیر خود برای بیمار مشکلاتی را در آینده ایجاد می‌کند. هپاتیت سی نیز در مدت زمان طولانی، مثلاً ۲۰ تا ۳۵ سال، می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود.

آیا هپاتیت آ واگیردار است؟

آیا هپاتیت A کشنده و خطرناک است؟

در اکثر موارد، هپاتیت A به‌طور خودبه‌خود برطرف می‌شود و مشکل جدی برای فرد ایجاد نمی‌کند. اما در افراد مسن و افراد بیمار ممکن است این بیماری خطرناک و کشنده باشد.

جمع بندی

هپاتیت A به عنوان یک عفونت کبدی حاد، معمولاً خود به خود بهبود پیدا می‌کند و در اکثر موارد خطرناک نیست. با این حال، افراد مسن و بیماران با احتمالی بیماری کبدی در خطر بالاتری از عوارض جدی هپاتیت A هستند. تاکنون موارد مزمن شدن هپاتیت A گزارش نشده است. این بیماری معمولاً از طریق مخلوط با مدفوع آلوده، آب و غذای آلوده، و تماس نزدیک با فرد مبتلا منتقل می‌شود. علائم آن شامل تغییر رنگ پوست به شکل زردی، تب، استفراغ و تهوع است. هپاتیت A از طریق جنسی منتقل نمی‌شود. رعایت بهداشت شخصی، دسترسی به آب آشامیدنی سالم، و واکسیناسیون می‌توانند از ابتلا به هپاتیت A جلوگیری کنند. به طور کلی، همکاری با متخصصان بهداشت و درمان می‌تواند این بیماری را کنترل کرده و تدابیر مناسبی را برای جلوگیری و درمان آن اتخاذ کند.

منابع: who , cdc