آیا می‌دانستید که کبد چرب قابل درمان است؟

 خیر، در شرایط عادی، لبه کبد را می‌توان در هنگام دم عمیق لمس کرد. البته ذکر این نکته ضروری است که بجز در مراحل انتهایی و دیررس بیماری، با لمس کبد و معاینه شکم به تنهایی نمی‌توان به بیماری کبدی پی برد. باید توجه داشت که حتی با سونوگرافی شکم در همه موارد، وجود بیماری کبدی را نمی‌توان تشخیص داد و انجام آزمایش خون و بررسی‌های تکمیلی دیگر نیز ضروری است.

وظایف و فعالیت‌های کبد

کبد به عنوان یکی از اعضای بزرگ داخلی بدن، نقش‌های حیاتی و متنوعی در سیستم بیولوژیک انسان دارد. در اینجا، به نقش‌های اصلی کبد پرداخته خواهد شد. هنگامی که مواد غذایی وارد دستگاه گوارش می‌شوند، اقدامات مختلفی برای آماده‌سازی آنها برای استفاده بدن انجام می‌شود. پس از ورود به معده و ترکیب با شیره گوارشی، مواد غذایی وارد روده کوچک می‌شوند. در این مرحله، مواد غذایی تحت تأثیر آنزیم‌ها و مواد شیمیایی ترشحی از دیواره روده قرار گرفته و هضم می‌شوند. پس از هضم، فرآیند جذب از طریق سلول‌های روده کوچک انجام می‌شود و مواد جذب شده به خون وارد می‌شوند. این مواد در ابتدا به صورت مستقیم به اندام‌ها و بافت‌های مختلف توزیع نمی‌شوند، بلکه از طریق سیستم عروقی به کبد منتقل می‌شوند. در کبد، اصلاحات موردنیازی روی این مواد انجام می‌شود تا بتوانند به درستی توسط سلول‌های بدن استفاده شوند.

نقش کبد در حفظ سلامتی

کبد با تغییرات لازم بر روی مواد جذب شده و همچنین دفع سموم، نقش مهمی در حفظ سلامتی دارد. این تغییرات شامل:

1. تنظیم قند خون: کبد تبدیل مواد قندی ساده مانند گلوکز به شکل ذخیره‌ای آن یعنی گلیکوژن دارد و در صورت نیاز می‌تواند ذخیره‌های گلیکوژن را به گلوکز تبدیل کند.

2. مشارکت در سوخت و ساز چربی‌ها: کبد چربی‌های جذب شده را به اشکال مختلفی تبدیل و در سوخت و ساز چربی‌ها دخالت می‌کند.

3. تولید پروتئین‌ها: کبد تقریباً تمام پروتئین‌های پلاسمای خون را تولید می‌کند.

4. ذخیره و ترشح ویتامین‌ها و مواد معدنی: کبد موادی مانند ویتامین‌ها (A، B و…) و مواد معدنی (آهن، مس و…) را ذخیره کرده و در مواقع نیاز ترشح می‌کند.

5. دفاع از بدن: کبد ورود میکروب‌ها به بدن از طریق گردش خون را از طریق سیستم دفاعی خود مهار می‌کند.

نقش کبد در تطهیر از سموم و تولید پروتئین

کبد نقش حیاتی در تصفیه بدن از مواد زائد و سموم دارد. موادی مانند آمونیاک، که به خصوص در همراهی با باکتری‌های روده تولید می‌شود، می‌توانند به سلول‌های بدن آسیب برسانند. کبد این مواد را از خون جذب و به اوره تبدیل می‌کند تا توسط کلیه‌ها دفع شوند. به علاوه، کبد مواد مضر دیگری را نیز از بدن تصفیه می‌کند. واقعیت این است که کبد وظیفه تخلیص بدن از سموم را بر عهده دارد، از جمله آمونیاک.

علاوه بر این، کبد نقش بسیار مهمی در تولید پروتئین‌ها دارد. به عنوان مثال، آلبومین که یک پروتئین اساسی در خون است، توسط کبد تولید می‌شود. این پروتئین برای حمل و نقل مواد و حفظ تعادل مایعات در بدن بسیار حیاتی است. همچنین، کبد پروتئین‌های دیگری مانند فاکتورهای انعقادی تولید می‌کند که در فرآیند انعقاد خون نقش دارند. تولید فاکتورهای انعقادی با کمک ویتامین K از طرف کبد انجام می‌شود. همچنین، کبد ترانسفرین‌ها را تولید می‌کند که به نقل و انتقال هورمون‌ها در بدن کمک می‌کنند. تطهیر از سموم و تولید پروتئین‌ها دو وظیفه مهم کبد هستند و اختلال در این فرآیندها می‌تواند به مشکلات جدی در سلامتی منجر شود.

• آیا میتوان بدون کبد زنده ماند؟

با توجه به وظایفی که کبد بر عهده دارد، به طور حتم نمی‌توان بدون کبد زنده ماند. ولی باید این نکته را در نظر داشت که در اکثر بیماری‌های کبدی، درصد کمی از آن دچار ضایعه شده و به این دلیل فقط برخی از فعالیت‌های کبدی دچار اختلال می‌شود. به این ترتیب، در اکثر بیماری‌های کبدی، حیات بیمار به خطر نمی‌افتد. به عبارت ساده‌تر، چنانچه تنها کمتر از یک سوم کبد سالم باشد، همین قسمت کوچک می‌تواند نیازهای طبیعی بدن را بر طرف نماید.

تولید صفرا

صفرا، یک مایع با رنگ زرد به سبز تازه با طعم تلخ، به طور مداوم توسط سلول‌های کبدی تولید می‌شود. این مایع از طریق مجاری صفراوی به کیسه صفرا منتقل می‌شود و در آنجا ترکیب می‌شود و مدتی ذخیره می‌شود. وقتی مواد غذایی با شیره گوارشی در معده ترکیب می‌شوند، وارد دوازدهه (اولین بخش روده کوچک) می‌شوند. در این مرحله، صفرا از کیسه صفرا ترشح می‌شود و به دوازدهه ریخته می‌شود. در یک فرد بالغ و سالم، روزانه تقریباً ۵۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی‌لیتر صفرا تولید و ترشح می‌شود. این مایع به طور اصلی از آب، بیلی‌روبین و نمک‌های صفراوی تشکیل شده است. در واقع، این فرآیند نه تنها به دفع بیلی‌روبین کمک می‌کند، بلکه به هضم و جذب چربی‌ها در روده نیز کمک می‌کند. در مواقعی که به دلایل مختلف، سطح بیلی‌روبین در خون افزایش یابد، ممکن است علائم زردی و یرقان ظاهر شوند.

علل کبد چرب

کبد نقش مهمی در ذخیره و تولید چربی‌ها دارد. در شرایط طبیعی، کبد حدوداً کمتر از ۵ گرم چربی در هر ۱۰۰ گرم وزن خود دارد. این مقدار چربی تقریباً به اندازه ۱۴٪ تری‌گلیسرید، ۶۴٪ فسفولیپید، ۸٪ کلسترول و ۱۴٪ اسیدهای چرب تشکیل می‌شود. در شرایط کبد چرب، مقدار چربی در کبد بیش از ۵ درصد وزن کل کبد افزایش می‌یابد و در این حالت بیش از نصف چربی‌ها به شکل تری‌گلیسرید تجمع می‌یابند. بیماری کبد چرب، یک بیماری شایع در جامعه است و در تقریباً یک سوم از اتوپسی‌ها که در مراکز پزشکی قانونی بر روی کبد افراد بالغ انجام می‌شوند، به افرادی تعلق دارد که مرگشان ناشی از حوادث نبوده و در زمان زنده‌بودن علائم این بیماری در آنها مشاهده نشده است. ترسیب چربی در کبد به شکل ماکرووز کولر (که در آن قطرات چربی هسته را احاطه می‌کنند و ماکرووزیکولر قطرات کوچک چربی در اطراف هسته دیده می‌شود) انجام می‌شود. ایجاد بیماری کبد چرب به دلیل علل و عوامل مختلفی اتفاق می‌افتد.

در اکثر موارد، چاقی، اختلال در سطوح چربی‌های خونی و نقص فعالیت بدنی به عنوان عوامل اصلی مطرح می‌شوند که به ایجاد کبد چرب منجر می‌شوند. علاوه بر این، بیماری‌های دیگر نیز می‌توانند در بروز کبد چرب تأثیرگذار باشند، مانند دیابت (قند)، مصرف مشروبات الکلی، تغذیه نامناسب، مصرف داروهای خاص مانند پردنیزولون و داروهای ضدتشنج، و بیماری‌های مزمن. کبد در عملکردهای سوخت و ساز و تجزیه و تحلیل چربی‌ها در بدن نقش مهمی دارد. اگر در این فرآیندها اختلالی رخ دهد، ممکن است چربی در کبد تجمع پیدا کند و بیماری کبد چرب ایجاد شود. تغییرات در چهار چرخه مختلف (ترکیبی یا جداگانه) می‌توانند در بروز کبد چرب نقش داشته باشند.

1.  افزایش تحویل اسیدهای چرب آزاد به کبد
2. افزایش تولید اسیدهای چرب آزاد در کبد
3. کاهش بتااکسیداسیون اسیدهای چرب در کبد
4. کاهش تولید و ترشح VLDL.

کبد چرب، به ویژه در ایجاد استئاتوهپاتیت (Steatohepatitis) یا هپاتیت ناشی از چربی و فیبروز در کبد و پیشرفت به سمت بیماری مزمن کبدی، اهمیت بالایی دارد. در زیر، علل و بیماری‌های مشترکی که با کبد چرب همراه می‌شوند، آورده شده است:

 علل و بیماری‌های همراه با کبد چرب

• مصرف الکل
• چاقی
• دیابت قندی و سطوح بالای چربی‌های خون
•  عمل جراحی روده و کاهش سریع وزن
•  سوء جذب پروتئین‌ها و کالری
•  تغذیه کامل وریدی
• بیماری‌های التهابی کبدمانند هپاتیت سی
•  کبد چرب در دوره‌ی بارداری
•  مسمومیت با مواد سمی مثل تتراکلرید کربن تری‌کلرواتیلن، فسفر و ویتامین A
•  مصرف برخی داروها مانند تتراسیکلین‌ها، اسیدوالپروئیک، آمیودارون و ترکیبات کورتن‌دار

چاقی و کبد چرب

کبد چرب در افراد چاق، یک مشکل رایج است. تحقیقات نشان می‌دهد که بین ۶۰% تا ۱۰۰% از افراد مبتلا به کبد چرب، چاق هستند. عوامل مختلفی مانند کم‌تحرکی، تغییرات در شهری‌نشینی و تکنولوژی، سبک زندگی ماشینی، تمایل به تن‌آسایی، ارتقاء راحتی مالی و مصرف افزایشی غذاهای چرب و پرکالری می‌توانند به افزایش شیوع چاقی کمک کنند.

در افراد با توجه به قد و سن، وزن ایده‌آلشان می‌تواند از جداول معتبر بررسی شود. همچنین، نسبت وزن به قد و اندازه دور کمر نیز می‌تواند به تشخیص وضعیت وزن کمک کند. اگر میزان انرژی ورودی (کالری) بیش از حد مصرف شود، اضافه کالری به شکل چربی در بافت چربی ذخیره می‌شود. اگر این وضعیت به طور مداوم ادامه یابد، ایجاد چاقی را نتیجه می‌دهد. افراد چاق به طعم و مزه غذاها به میزان بیشتری پاسخ می‌دهند. این نکته باید مد نظر داشته باشد که افزایش وزن تنها به مصرف بیش از حد غذا باز نمی‌گردد، عوامل محیطی، فرهنگی و ژنتیکی نیز در ایجاد چاقی نقش دارند.

مطالعات نشان داده‌اند که افزایش کوتاه‌مدت وزن (تقریباً ۴ کیلوگرم بیشتر از وزن طبیعی) می‌تواند افراد را در معرض خطر ابتلا به دیابت، سندرم متابولیک و افزایش فشار خون قرار دهد. به همین ترتیب، کاهش ۱/۳ از اضافه وزن می‌تواند خطر این مشکلات را کاهش دهد. بنابراین، به کاهش وزن در افراد با اضافه وزن باید توجه ویژه شود.

چاقی تنها به تنهایی نیز خطرناک است، حتی در افرادی که نمایه توده بدنی (BMI) آنها در محدوده طبیعی قرار دارد و اندام‌های آنها چاق نیست. این نوع چاقی به نام چاقی تنها با شکم هم شناخته می‌شود و با خطر جدی ابتلا به کبد چرب غیر الکلی همراه است. مهم است که در انتخاب روش‌های کاهش وزن به دقت عمل شود تا به جای تشدید کبد چرب، مشکلات کبدی ایجاد نشود.

در نهایت، بهترین راهکار برای جلوگیری از کبد چرب و مشکلات مرتبط با چاقی، ترکیب تغذیه سالم، تحرک جسمانی مناسب و توجه به سبک زندگی است.

بیشتر بچه‌ها در خطر کبد چرب هستند

درست است که بسیاری از افراد فکر می‌کنند که مشکلاتی مانند فشار خون بالا، دیابت قندی و کبد چرب معمولاً در بزرگسالان رخ می‌دهند، اما واقعیت این است که ریشه‌های این عوارض از سال‌های قبل، به ویژه در دوران کودکی، شکل می‌گیرد. تحقیقات نشان می‌دهد که سندروم متابولیک، که شامل عواملی مانند چربی‌های اضافی در کبد، افزایش قند خون و فشار خون بالا می‌شود، حتی در کودکان هم وجود دارد.

مطالعاتی نشان داده‌اند که در تحقیقاتی انجام شده توسط دکتر رفیعی و همکاران، حدود ۲/۳ از کودکان از 6 ماه تا 15 ساله که مورد مطالعه قرار گرفتند، علایم کبد چرب داشته‌اند. همچنین، تحقیقات دکتر علویان و همکاران در سال 2008 نشان داد که در دانش‌آموزان 7 تا 18 ساله، شیوع غیرطبیعی بودن آنزیم کیدی (ALT) و تغییرات کبد چرب در سونوگرافی کبد نیز به طور قابل توجهی وجود دارد.

در مطالعه‌ای دیگر نیز تأثیرات سلامت کودکان با سندرم متابولیک بررسی شده است. در این تحقیق، شیوع فشار خون بالا، چربی خون بالا، قند خون بالا و سطح انسولین بالا در بچه‌های چاق همراه با سندرم متابولیک مشاهده شده است.

واقعیت این است که سلامت کودکان و نوجوانان بسیار مهم است و به همین دلیل، نباید به سادگی از تأثیرات بلندمدت تغذیه نامناسب بر سلامت آنها غفلت کرد. آموزش به کودکان در مورد تغذیه سالم، تشویق به تحرک و فعالیت بدنی منظم و ایجاد عادات سالم از دوران کودکی می‌تواند به پیشگیری از مشکلات سلامتی در آینده کمک کند.

به همین دلیل، نه تنها به آینده مالی فرزندانمان سرمایه‌گذاری می‌کنیم، بلکه به سلامت آنها نیز توجه داریم و تلاش می‌کنیم به آنها عادت‌های سالم از جمله تغذیه مناسب و تحرک فراهم کنیم. این اقدامات می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی آینده فرزندانمان کمک کنند و از مشکلاتی مانند فشار خون بالا، دیابت و کبد چرب در آنها جلوگیری نماید.

فرق HDL و LDL چیست؟

لیپوپروتئین با چگالی بالا (High-Density Lipoproteins یا HDL) متعلق به خانواده لیپوپروتئین‌ها هستند و اندازه آنها معمولاً بین 87 تا 11 نانومتر متغیر است. این لیپوپروتئین کلسترول را از بافت‌های بدن به کبد منتقل می‌کند. در حدود 30٪ از کلسترول خون به وسیله HDL جابجا می‌شود و از این مولکول به نیکی یاد می‌شود و بالا بودن میزان این لیپوپروتئین در خون می‌تواند فرد را در برابر بیماری‌های قلبی-عروق محافظت نماید و بالعکس. لیپوپروتئین با چگالی پایین (Low-Density Lipoproteins یا LDL) متعلق به خانواده لیپوپروتئین‌ها هستند و اندازه آنها حدود 22 میلی‌متر است و بالا بودن آن با خطر کبد چرب، دیابت و بیماری‌های عروقی قلبی همراه است.

آیا قندها یا مواد چربی در بروز چاقی موثرترند؟

گرچه متهم اصلی در ذهن مردم در قضیه چاقی، مصرف مواد چرب است، اما باید دانست که چربی مقصر اصلی نیست و در عوض رژیم‌های غذائی غنی از نظر قندها به صورت مخفیانه چربی ذخیره می‌کند و دور کمر را افزایش می‌دهد و باعث شیوع چاقی می‌شود. 12 گام بد که فرد را چاق می‌کنند در شکل زیر آمده است. مصرف چربی‌های خوب مانند اسیدهای چرب اشباع نشده در روغن زیتون و آجیل می‌تواند چربی‌های اشباع شده گوشت و یا در برخی غذاها را از بین ببرد. منابع دیگر چربی‌های خوب مانند اسیدهای چرب ماهی و روغن آن بدن را در برابر چربی‌های مضر محافظت می‌کند. در موارد علاقه زیاد به شکلات و کاکائو، از شکلات‌های با درصد کاکائو بالا و شکر کم انتخاب کنید. کاکائو حاوی مقادیر زیاد آنتی‌اکسیدان است که در حفظ تندرستی بدن موثر است. هنگام مصرف لبنیات نیز، از ماست کم چرب و یا پروبیوتیک استفاده کنید.

الکل و کبد چرب

در مطالعات انجام شده، نقش مصرف الکل در ایجاد کبد چرب در انسان و حیوانات به اثبات رسیده است. علل اصلی در ایجاد کبد چرب الکلی، افزایش میزان اسیدهای چرب تحویلی به کبد است. منشا اسیدهای چرب به روش مصرف الکل (حاد یا مزمن) بستگی دارد. به دنبال مصرف مقادیر زیادی الکل و به دلیل هیدرولیز تری‌گلیسریدهای موجود در بافتهای چربی، مقادیر زیادی اسید چرب در دسترس قرار می‌گیرد. این حالت مشابه آزاد شدن مقادیر زیاد اپی‌نورفین به دنبال استرس می‌باشد. اما در موارد مصرف مزمن الکل، منشا اسیدهای چرب از غذای مصرفی است و در صورت مصرف غذاهای پرچرب، این حالت تشدید می‌شود.

افزایش تولید و کاهش شکسته شدن اسیدهای چرب در کبد به دنبال مصرف مزمن الکل دیده می‌شود. اثرات الکل ناشی از افزایش نسبت NADH به NAD است. گرچه در نتیجه افزایش NADH، اسید چرب بیشتری تولید می‌شود، اما احتمالاً کاهش اکسیداسیون اسیدهای چرب عامل مهم‌تری است. در اثر افزایش نسبت NADH به NAD، اکسیداسیون اسیدهای چرب مهار می‌شود. این مهار در نتیجه تأثیر بر روی بتا-اکسیداسیون اسپیرال اسیدهای چرب و چرخه کربس مشاهده می‌شود. در چرخه کربس، طی فرآیند اکسیداسیون، استیل کوآ به دی‌اکسی کربن تبدیل می‌شود. به دنبال مصرف الکل، مقادیر زیادی استیل-کوآ حاصل از متابولیسم آن تولید می‌شود. این تولید به رقابت با استیل کوآ، که از اسیدهای چرب منشا می‌گیرد، وارد چرخه کربس می‌شود.

در نتیجه، مصرف الکل باعث کاهش اکسیداسیون اسیدهای چرب می‌شود. عوامل دیگری همچون کاهش کارنیتین پالمیتویل ترانسفراز یک نیز مورد بررسی قرار گرفته‌اند. تولید تری‌گلیسرید از اسیدهای چرب نیز در نتیجه افزایش L-آ-گلیسرول فسفات اسیل‌ترانسفراز و افزایش فعالیت آنزیم میکروزومی A-گلیسرول فسفات تشدید می‌شود.

کبد چرب به طور شایع به دنبال مصرف مقادیر اندک یا زیاد الکل، حتی برای مدت کوتاهی دیده می‌شود. ارتشاح شدید چربی می‌تواند با خستگی، ضعف، بی‌اشتهائی، تهوع، احساس ناخوشی در شکم و بزرگی کبد همراه باشد. در موارد شدید، حتی زردی و علائم سیروز کبدی و تنبلی نیز دیده می‌شود. باید توجه داشت که عدم توجه به لزوم قطع مصرف الکل می‌تواند سبب تخریب جدی کبد شود. مصرف الکل در کشورهای اسلامی ممنوع است، اما این ترکیبات در بازار سیاه یافت می‌شوند و برخی افراد به مصرف آن پرداخته و یکی از علل مهم کبد چرب است. به نظر می‌رسد حدود ۳٪ افراد دچار کبد چرب در ایران به دلیل مصرف الکل رخ می‌دهند.

دیابت نهفته در کمین است

لوزالمعده عضو مهمی در بدن محسوب می‌شود و علاوه بر نقش ترشحی آنزیم‌ها جهت هضم غذا، نقش مهمی در کنترل قند خون نیز دارد. هورمون انسولین از سلول‌های بتای جزایر لانگرهانس لوزالمعده ترشح می‌شود. این هورمون باعث ورود قند خون به داخل سلول‌ها و سوخت و ساز قند در آنها می‌شود. در صورت کمبود جدی این هورمون، افراد به بیماری دیابت قندی نوع یک مبتلا می‌شوند. این نوع بیماری در بچه‌ها و نوجوانان شایع‌تر است. در نوع دوم دیابت قندی که در افراد میانسال و بالاتر دیده می‌شود، علاوه بر عوامل مانند چاقی، افزایش وزن، کم‌تحرکی، عوامل ژنتیکی نیز نقش دارند. سلول‌های بدن در مقابل اثر انسولین در وارد کردن قند خون به داخل خود مقاومت نشان می‌دهند، که منجر به افزایش میزان قند خون می‌شود. سؤال مهمی که پیش می‌آید این است که مقدار طبیعی قند چقدر است و آیا امکان دارد که فردی با وجود مقدار طبیعی قند خون دچار دیابت قندی شود یا خیر؟

باید توجه داشت که گرچه قند خون ناشتا بیش از ۱۲۷ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (که دوبار تکرار شود) بر ابتلای دیابت قندی دلالت دارد، اما در افرادی که زمینه دیابت در خانواده قوی باشد و دچار کبد چرب شده‌اند، در معرض دیابت مخفی قرار می‌گیرند. برای مثال، در صورتی که در فرد مبتلا به کبد چرب میزان قند بیش از ۱۰۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، فرد را باید جزو گروه دیابت مخفی قرار داد. در افراد مبتلا به دیابت نهفته، سطح قند خون نسبت به مقدار طبیعی اندکی بیشتر است. معمولاً افرادی که مبتلا به دیابت نهفته هستند، ظرف مدت زمان ده تا ۱۵ سال به دیابت نوع دوم آشکار مبتلا می‌شوند.

دیابت قندی و کبد چرب

یکی از مهمترین علل بروز کبد چرب، بیماری دیابت یا افزایش غیرطبیعی قند خون می‌باشد. دیابت یا بیماری قند خون یکی از بیماری‌های شایع در جهان است. حدود ۲۰۰ میلیون نفر در سراسر دنیا به این بیماری مبتلا می‌شوند و تا سال ۲۰۲۰ پیش‌بینی شده است که این تعداد به ۴۰۰ میلیون نفر افزایش یابد. در حال حاضر، حداقل ۴ میلیون نفر در ایران دچار دیابت هستند. بیماری دیابت به دو دلیل در بدن ایجاد می‌شود؛ اختلال یا نقص در هورمون انسولین که از غده لوزالمعده تراوش می‌یابد و مختل شدن جذب و مصرف انسولین توسط سلول‌های بدن به دلیل مقاومت به آن است. دیابت انواع مختلفی دارد که شایع‌ترین آنها دیابت نوع یک یا دیابت وابسته به انسولین و دیابت نوع دو یا دیابت غیر وابسته به انسولین است. دیابت نوع یک در اثر عدم ترشح انسولین ایجاد می‌شود و بیشتر در کودکان و نوجوانان و به طور کلی در افراد زیر ۳۰ سال شایع است. در دیابت نوع دو که در افراد میانسال و بالاتر دیده می‌شود، انسولین ترشح می‌شود اما به علت عوامل مؤثر واقع نمی‌شود. افراد بالای ۴۰ سال، افرادی که تمایل به چاقی دارند و افرادی که سابقه دیابت در خانواده دارند، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع دو هستند.

در صورت افزایش قند خون به مقادیر بالا، بیماری دیابت با علائم و نشانه‌های زیر بروز می‌کند:

• پر ادراری و دفع ادرار بیش از اندازه، تشنگی شدید، خستگی مفرط، پرخوری، لاغری و سرگیجه.

علل و علائم افزایش قند خون

دیابت با طیف گسترده‌ای از عوارض همراه است که اگر به خوبی کنترل نشوند، می‌توانند عوارض جدی در ارگان‌های مختلف مثل قلب، کلیه، چشم‌ها و مغز ایجاد کنند. یکی از این عوارض کبد چرب است. اگرچه این کبد چرب در دیابت نوع یک شایع نیست، اما در نیمی از مبتلایان به دیابت نوع دو دیده می‌شود. علت ارتشاح چربی در کبد مبتلایان به دیابت نوع دو، افزایش اسیدهای چرب با منشا غذایی و متابولیسم مواد نشاسته‌ای و تبدیل آنها به اسیدهای چرب است. از طرف دیگر، در ۱۰ تا ۵۵ درصد افراد مبتلا به کبد چرب غیرالکلی، دیابت نوع دو نیز دیده می‌شود. این مسئله هنوز به طور کامل روشن نشده که آیا شیوع دیابت به خاطر وجود چاقی است یا اینکه کم‌تحرکی، عوامل ژنتیکی و عوارض ارثی نیز نقش دارند و در واقع می‌توان گفت که وجود کبد چرب نشان دهنده دیابت مخفی است.

مبتلایان به بیماری قند اغلب چاق می‌باشند و با گرفتن رژیم غذائی، کنترل تغذیه و مصرف داروهای ضد دیابت، خوراکی می‌توانند از پیشرفت بیماری آنها جلوگیری کنند. بیماری دیابت در حال حاضر قابل درمان نیست، اما قابل کنترل است. با کنترل این بیماری از بروز عوارض آن، از جمله کبد چرب، جلوگیری به عمل می‌آید. هدف از درمان در این بیماری، حفظ قند خون (گلوکز) در دامنه طبیعی است. از روش‌های درمانی مصرف داروهای کاهنده قند خون، انسولین تزریقی و رژیم غذائی است.

از نظر تغذیه و هرم غذائی، ردیف‌های ۲ و ۳ مواد غذائی شکل هرم‌های غذائی را تشکیل می‌دهند و باید از گوشت قرمز کم چرب، گوشت مرغ (بدون پوست)، ماهی، تخم مرغ و فرآورده‌های لبنی کم چرب یا رژیمی در حد اعتدال مصرف شود. بهتر است برای دریافت یک رژیم غذائی مناسب در افراد دیابتی، با پزشک معالج و متخصص تغذیه مشورت کرد.

اگر چاق و کم تحرک هستید و سابقه دیابت، فشار خون بالا، سکته‌های قلبی و مغزی یا کبد چرب در خانواده (خصوصاً مادر و پدر، برادران و خواهران) دارید، در معرض خطر کبد چرب قرار دارید. باید توجه داشت که درجه چاقی، نه در همه موارد، ولی در حداکثر موارد با شیوع و شدت کبد چرب مرتبط است. پس باید وزن ایده‌آل خود را حفظ کنید.

چند اصل مهم در بیماران دیابتی:

• حفظ وزن بدن در محدوده طبیعی و با توجه به قد و سن، و در صورت لزوم، کاهش وزن بدن، به خصوص در بالغین مبتلا به دیابت که وزن اضافی از علل مهم ابتلا به دیابت در آنان است.
• مصرف بقولات، حبوبات، و میوه‌ها باید افزایش یابد.
• گوشت بدون چربی، فرآورده‌های لبنی کم چرب یا رژیمی در حد اعتدال مصرف شود.
• مصرف قند شکر و غذاهای سرشار از مواد قندی به حداقل کاهش یابد.
• در صورت نوشیدن مشروبات الکلی، اقدام به ترک آن نمایید.

“خانمی ۳۷ ساله هستم که به دنبال انجام سونوگرافی شکم و لگن برای بررسی علت درد و نفخ شکم، متوجه ابتلای خود به کبد چرب شده‌ام. وزن من ۹۷ کیلوگرم و قدم ۱۷۰ سانتیمتر است. آزمایشگاهی نشان داده که قند خون ناشتا ۱۱۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است. پزشک معالج برای من قرص متفورمین ۵۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز پیش از غذا و ورزش و رژیم غذائی توصیه کرده است. آیا من مبتلا به دیابت هستم که قرص متفورمین مصرف کنم؟”  این سؤالی است که یک خانم از من در دایرکت اینستاگرام پرسیده بود، پاسخ من به این شرح است:

راه‌های مهمی در کنترل دیابت نهفته وجود دارد. مصرف قرص متفورمین یکی از این راه‌ها است. البته رعایت رژیم غذائی، اصلاح آن و انجام ورزش نیز بسیار مهم هستند و تاثیر مثبت زیادی در کنترل بیماری دارند. اصلاح و تغییر شیوه زندگی می‌تواند تا ٪۵۰ احتمال ابتلا به دیابت آشکار را در جوامع مختلف کاهش دهد. داروی متفورمین با افزایش حساسیت به انسولین می‌تواند به کاهش قند خون کمک کند و همچنین در اصلاح سندروم متابولیک نیز موثر است. مصرف متفورمین توسط افرادی که به دیابت نهفته مبتلا هستند، می‌تواند احتمال ابتلا به دیابت آشکار را کمتر کند. لازم به ذکر است که کنترل سندروم متابولیک و اصلاح مقاومت به انسولین، فرد را در برابر بیماری‌های جدی مانند فشار خون بالا و بیماری‌های عروقی قلب و مغز (مانند سکته‌های قلبی و مغزی) محافظت می‌کند.

کبد چرب و بارداری

بارداری یک دوره حساس در زندگی زنان است که نیازمند مراقبت و توجه ویژه است. کبد چرب نیز از مشکلاتی است که در این دوره ممکن است مطرح شود. تغییرات هورمونی، افزایش وزن، و تغذیه نامناسب می‌توانند به تجمع چربی در کبد زنان باردار منجر شوند. کبد چرب در بارداری معمولاً بی‌ضرر است و در بیشتر موارد پس از زایمان بهبود می‌یابد. اما در برخی موارد ممکن است با آسیب‌های جدی منجر شود. بنابراین، مهم است که زنان باردار به توصیه‌های پزشک خود در مورد تغذیه مناسب، وزن کنترلی، و فعالیت‌های ورزشی منظم توجه کنند تا از کبد چرب زمان بارداری جلوگیری شود یا در صورت نیاز، مدیریت مناسبی انجام شود.

کبد چرب و تغییرات هورمونی در خانم‌ها

کبد چرب یک وضعیت است که در آن چربی به طور غیرعادی در سلول‌های کبد تجمع می‌یابد. تغییرات هورمونی نیز می‌توانند تأثیراتی بر روی کبد داشته باشند، به ویژه در خانم‌ها. در دوران مختلف زندگی، مانند دوران قاعدگی، بارداری، و یائسگی، تغییرات هورمونی بسیاری در بدن ایجاد می‌کنند که ممکن است به تجمع چربی در کبد منجر شوند.

در دوران بارداری، تغییرات هورمونی می‌توانند به افزایش تولید و تجمع چربی در کبد منجر شوند. افزایش هورمون‌های جنسی مانند استروژن می‌تواند روند ایجاد و نگهداری چربی در کبد را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین، در برخی موارد عواملی مانند سندرم تنبلی تخمدان، که با تولید افزونه‌های هورمونی مختلف همراه است، ممکن است کبد چرب به دنبال داشته باشد. بنابراین، درک تأثیر تغییرات هورمونی بر روی کبد چرب در خانم‌ها مهم است. مراقبت از سلامت کبد از طریق تغذیه مناسب، فعالیت‌های ورزشی منظم، و در صورت لزوم، مشاوره پزشکی، می‌تواند به پیشگیری از تجمع چربی ناشی از تغییرات هورمونی کمک کند.

افزایش بیماریها در نتیجه گرایش به رژیم های غذائی غربی

بیماران دیابت نوع ۲، سرطان، بیماری‌های قلبی و چاقی در کشورهای غربی و مصرف‌کنندگان رژیم‌های غذائی غربی بیشتر شایع است. رژیم غذائی آسیایی‌ها اغلب از مواد غذائی تازه، به صورت خام، بخارپز، و تفت داده شده در روغن کم یا کاملاً سرخ شده تشکیل شده است. این رژیم غذائی شامل مقادیر زیادی کربوهیدرات مثل برنج، رشته‌فرنگی گندم، میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات، و مقادیر متوسطی از روغن‌های گیاهی، ماهی، و لبنیات است.

تحقیقات نشان داده که مصرف بیشتر غذاهای گیاهی و رژیم‌های غذائی سنتی معمولاً با کاهش سطح کلسترول خون همراه است. در غرب، به ویژه در آمریکا، مشکلات چاقی و اضافه وزن از آسیب‌های جدی رو به رو هستند و این موضوع نیز به سرعت در حال گسترش در کشورهای دیگر نیز است. باید به خاطر داشت که از برنامه غذائی گوشت، الکل و چربی زیاد حذف شده و میزان مصرف میوه و سبزیجات افزایش یابد تا بتوان وزن اضافی را کاهش داد. شهرنشینی و کم‌تحرکی منجر به افزایش چاقی، به ویژه تجمع چربی در منطقه شکمی، شده است و این به تبع آن می‌تواند منجر به ابتلا به دیابت و کبد چرب عارض می‌شود.

علائم و نشانه‌های شایع کبد چرب

در اکثر موارد در بیماری کبد چرب، معمولاً علامت خاصی وجود ندارد و به دنبال انجام آزمایش‌های دوره‌ای، اختلال در آنزیم‌های کبد مشخص می‌شود و یا اینکه در زمان انجام سونوگرافی شکم برای علل دیگر، وجود کبد چرب تشخیص داده می‌شود. البته اختلالات آنزیمی در کبد چرب معمولاً خفیف بوده و در اکثر موارد موجب افزایش مختصر در آنزیم‌های کبدی (ALT و AST) می‌شود. گاهی بیماری با سنگ صفراوی همراه است. در برخی موارد علائم نظیر خستگی، احساس ناراحتی و درد مختصر در قسمت فوقانی و راست شکم (محل کبد) دیده می‌شود. در موارد شدید، علائمی مانند درد شکم، تهوع، استفراغ بزرگی کبد و زردی دیده می‌شود. در اکثر بیماران، چاقی و عوارض آن دیده می‌شود. در صورت پیشرفت بیماری به سمت سیروز کبدی، بزرگی طحال، تجمع آب در شکم و اندام‌ها و تغییرات پوست دیده می‌شوند.

بیماران قلبی-عروقی یکی از علل مهم مرگ و میر در بزرگسالان به شمار می‌روند. باید دانست که عواملی که موجب این بیماری‌ها می‌شوند، از دوران نوجوانی آغاز می‌شوند و به مرور زمان و در بزرگسالی، فرد را دچار سکته قلبی و مغزی می‌نمایند. در صورت توجه به این عوامل در سنین پائین‌تر، می‌توان آنها را برطرف کرده و از ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی خود را حفظ نمود.

بیماری زمینه‌ای که سبب آسیب عروق کرونر و در نتیجه سکته قلبی می‌شود، تصلب شراین یا آتروسکلروز نام دارد. در این بیماری، چربی و کلسترول به مرور زمان در دیواره داخلی سرخرگ‌ها رسوب می‌کند و این رسوب‌ها سبب می‌شود تا جریان خون در آنها دشوار شود. این رسوب‌ها زمینه‌ساز تشکیل لخته خونی می‌شوند. عواملی که سبب بیماری آتروسکلروز می‌شوند، همان استعمال دخانیات، چاقی، بی‌تحرکی، رژیم غذائی ناسالم، فشار خون بالا، چربی‌های خون بالا، دیابت قندی و عوامل ژنتیکی می‌باشند. همانطور که مشاهده می‌شود، علل کبد چرب مشابهت‌هایی با این عوامل دارند.

همه افراد با کبد چرب باید از نظر قلبی-عروقی بوسیله الکتروکاردیوگرام (ECG) یا نوار قلب، تست ورزش اکوکاردیوگرافی قلب و سایر ابزارهای تشخیصی توسط متخصص قلب یا داخلی مورد بررسی قرار گیرند.

بیماران با کبد چرب باید بدانند که برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی و سکته‌های مغزی در آینده، باید همین امروز اقدامات مناسبی انجام دهند. ترک سیگار، کاهش خطرات مرتبط با مصرف دخانیات برای کبد، قلب و عروق و جلوگیری از انواع سرطان‌ها را ایجاد می‌کند. تنها با ترک سیگار، آینده خود را بیمه کرده‌اید. همچنین فشار خون بالا، چربی خون بالا، قند خون بالا و اسید اوریک بالا در افراد مبتلا به کبد چرب، شایع‌تر هستند.

تشخیص کبد چرب

اکثر مبتلایان به کبد چرب بدون علامت می‌باشند و به دنبال انجام آزمایش‌های خونی کامل، چک آب، و یا سونوگرافی شکم، تشخیص داده می‌شوند. در برخی موارد، کبد چرب با خستگی و احساس ناراحتی در قسمت فوقانی شکم همراه است. باید توجه داشت که اختلالات آزمایشگاهی در کبد چرب معمولاً خفیف است و در اکثر موارد فقط افزایش مختصر آنزیم‌های کبدی (ALT و AST) دیده می‌شوند. باید توجه داشت که شدت افزایش آنزیم‌های کبدی با شدت و سیر پیشرفت کبد چرب ارتباط مستقیم ندارد، ولی اگر نسبت AST به ALT بیش از یک باشد، احتمال وجود عارضه سیروز کبدی وجود دارد.

تشخیص کبد چرب غیر الکلی بر اساس عدم وجود سابقه مصرف قابل توجه است. در صورت وجود اختلال در آنزیم‌های کبدی قبل از اینکه مارک کبد چرب بر فرد مبتلا گذاشته شود، لازم است سایر علل که موجب اختلال در آنزیم‌های کبدی می‌شوند، مورد بررسی قرار گیرند. منفی بودن آنتی‌ژن استرالیایی (ABSAg) برای رد هپاتیت B و منفی بودن HCVAb جهت درمان هپاتیت C ضروری است. بیماری‌های دیگر نظیر بیماری‌های متابولیک مانند ویلسون، هموکروماتوز (زیادی آهن) و بیماری‌های خود ایمنی مانند سیروز صفراوی اولیه، هپاتیت خود ایمنی و کلانژیت اسکلروزان نیز باید مورد بررسی قرار گیرند.

افزایش فریتین (آهن) ذخیره در بدن در نیمی از بیماران مبتلا به کبد چرب غیر الکلی دیده می‌شود. هنوز به طور دقیق علت این افزایش مشخص نیست. افزایش چربی‌های خون و یا اختلال در متابولیسم قند خون به صورت افزایش بارز قند خون یا دیابت مخفی و بالا بودن اسید اوریک در بیماران مبتلا به کبد چرب غیر الکلی شایع می‌باشند. اصولاً آزمایش خاصی جهت افتراق موارد کبد چرب ساده از شکل هپاتیت کبد چرب غیر الکلی وجود ندارد. در برخی موارد تشخیص افتراقی بیماری کبد چرب از سایر بیماری‌های کبدی مشکل می‌باشد.

آیا کبد چرب بیماری خطرناکی است؟

در اکثر موارد این حالت خطرناک نیست ولی این بیماری مثل سایر بیماری‌های کبدی مزمن در صورت عدم درمان بموقع و در دراز مدت پیشرفت کرده و رسوب مقادیر زیادی چربی در کبد به ایجاد فیبروز یا سفتی کبد منجر می‌شود و در آخر سیروز کبدی عارض می‌شود. فیبروز یا سفتی کبد در ۴۰% موارد کبد چرب غیر الکلی (NASH) دیده می‌شود. مطالعات جدید نشان داده که درصد قابل توجهی از علل “سیروز ناشناخته” کبد چرب غیر الکلی است. از طرفی دیگر، وجود کبد چرب پیش‌درآمد دیابت و بیماری‌های قلبی در آینده فرد مبتلاست.

انواع کبد چرب

بیماری کبد چرب که در اثر رسوب چربی در کبد عارض می‌شود، می‌تواند علاوه بر رسوب چربی در کبد، به التهاب و ایجاد فیبروز (سفتی) کبد در آن منجر شود. کبد چرب ساده (Simple steatosis) به مواردی اطلاق می‌شود که در کبد التهاب و فیبروز (سفتی) وجود نداشته باشد. در این شرایط، می‌توان با رعایت رژیم غذائی و تغییر در فعالیت‌های فیزیکی بدن بر آن غالب شد. در صورت ایجاد التهاب و سفتی (فیبروز) در کبد و در موارد عدم وجود سابقه مصرف الکل، اصطلاح استئاتو هپاتیت غیر الکلی یا NASH اطلاق می‌شود. در این شرایط، رسوب چربی در کبد حتی بدون سابقه مصرف الکل جدی خطر پیشرفت برای کبدی وجود دارد. شباهت زیادی از نظر پاتولوژی بین کبد چرب غیر الکلی و بیماری کبد ناشی از مصرف مقادیر زیاد الکل وجود دارد.

نقش سونوگرافی در تشخیص کبد چرب

در عده‌ای از بیماران مبتلا به کبد چرب، با انجام سونوگرافی، افزایش اکوی کبدی یا به اصطلاح کبد براق دیده می‌شود. این علامت در همه بیماران مبتلا وجود ندارد، و در برخی موارد سونوگرافی کبد طبیعی است. طبیعی بودن سونوگرافی کبد دلیل بر عدم ابتلا به کبد چرب نیست. با توجه به استفاده روزافزون از دستگاه‌های سونوگرافی، کشف کبد چرب بیشتر شده است. گاهی به دنبال تشدید و پیشرفت بیماری به سیروز کبدی، علائم آن با بزرگی طحال وجود مایع در شکم و تورم اندامها تظاهر می‌نماید. سونوگرافی در این موارد کمک‌کننده است.

نقش بیوپسی کبد (نمونه‌برداری) در تشخیص کبد چرب

یکی از روش‌های تشخیصی در کبد چرب، انجام نمونه‌برداری (بیوپسی کبد) با استفاده از سوزن مخصوص و تحت هدایت سونوگرافی می‌باشد. با انجام نمونه‌برداری از کبد، شدت ضایعه مشخص می‌شود و می‌توان روش مناسب‌تری جهت درمان انتخاب کرد. نمونه بدست آمده توسط پاتولوژیست مورد بررسی قرار می‌گیرد. نمونه‌برداری از کبد یک روش تهاجمی است و باید توسط افراد بسیار متخصص انجام شود. نمونه بدست آمده از این روش در حد چند میلی‌متر تا سانتی‌متر بوده و توسط آزمایشگاه پاتولوژی مورد بررسی قرار می‌گیرد. برای انجام نمونه‌برداری کبد، لازم است بیمار برای مدت کوتاهی بستری شود و آزمایش‌های انعقادی و هموگلوبین خون مورد بررسی قرار گیرند. نمونه‌برداری از کبد در اغلب موارد بدون خطر می‌باشد، ولی در موارد بسیار نادری خطر خونریزی وجود دارد که پزشک می‌تواند آن را کنترل نماید. درد شکمی و غیبت از محل کار جهت استراحت و یا تنگی نفس مختصر جزو عوارض نمونه‌برداری از کبد می‌باشد. امروزه از نمونه‌برداری از کبد، تنها در موارد ضروری استفاده می‌شود. نمونه‌برداری از کبد در افراد بسیار چاق، مشکل و با عوارض بیشتری همراه است.

نقش فیبرواسکن (Elastography) در تشخیص کبد چرب

امروزه با استفاده از تکنولوژی پرتاب امواج با فرکانس پائین ماوراء صوت به داخل بدن، می‌توان به میزان سفتی کبد پی‌برد. میزان سفتی کبد نیز با میزان فیبروز و آسیب پایدار کبد ارتباط مستقیمی دارد. این روش غیر تهاجمی است و حتی در زنان باردار قابل انجام است. میزان فیبروز کبدی به صورت نمره‌ای F0 تا F4 تقسیم‌بندی می‌شود، و به همین میزان نیز می‌توان از سنجش میزان سفتی کبد (که با کیلوپاسکال kPa گزارش می‌شود) استفاده کرد. تحلیل یافته‌ها توسط نرم‌افزارهای پیچیده صورت می‌گیرد و با سنجش میزان سرعت سیر امواج و با استفاده از فرمول‌های آماری، میزان آسیب پایدار کبد (فیبروز) مشخص می‌شود. انجام این کار هیچ دردی ندارد. میزان بررسی کبد هنگام نمونه‌برداری 1/50000 واحد کبد می‌باشد، ولی در فیبرواسکن یک در 500 واحد کبدی است. این نشاندهندهٔ دقت بیشتر فیبرواسکن در بررسی میزان آسیب‌های کبدی است.

• آیا می‌توان میزان چربی کبد را با فیبرواسکن مشخص نمود؟

امروزه با استفاده از تکنولوژی جدید CAP که در واقع یک پارامتر تقویت شده و کنترل شده که نشاندهنده میزان ارتفاع (amplitude) امواج سونوگرافی هنگام عبور از کبد می‌باشد، می‌توان به میزان رسوب چربی در کبد به صورت کلی و عددی و آسیب آن پی برد. هر چه میزان رسوب چربی در کبد بیشتر باشد، میزان CAP بالاتر خواهد بود و واحد آن dB/m می‌باشد. این روش در تشخیص وجود و میزان رسوب چربی در کبد، از روش سونوگرافی معمولی حساس‌تر است.

قابل توجه است که در صورت انجام دقیق و صحیح مراحل استفاده از دستگاه فیبرواسکن، می‌توان نقش اپراتور و ماشین را در تحلیل نتایج نادیده گرفت. باید تاکید کرد که تفسیر دقیق یافته‌ها با در نظر گرفتن وضعیت بیمار وجود یا عدم وجود بیماری‌های غیر کبدی مانند بیماری‌های قلبی، توسط متخصص بیماری‌های کبد (هپاتولوژیست) ضروری است.

با انجام فیبرواسکن، می‌توانید از سلامت کبد خود اطمینان حاصل کنید. از فیبرواسکن در پیگیری تاثیر درمان بیماران مبتلا به هپاتیت و ویروسی کبد چرب و بیماری‌های خود ایمنی می‌توان استفاده کرد و با تکرار آزمون می‌توان به سیر بیماری و تغییر در شدت آن پی برد.

دستگاه تجزیه و تحلیل ترکیب بدن (Body Composition)

آگاهی از شرایط بدنی میزان چربی، عضلات، وزن آب بدن و … برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های قلبی، عروقی، دیابت قندی و کبد چرب بسیار مهم و مفید است. این دستگاه از طریق ایمپدانس الکتریکی عملکرد می‌کند و میزان مقاومت در برابر جریان الکتریکی در بافت‌های بدن را مورد بررسی قرار می‌دهد. دقت این دستگاه حدود ۹۶٪ است. با استفاده از این دستگاه، می‌توان تصویر کاملی از وضعیت ترکیبی بدن و جزئیاتی مانند وزن چربی بدن به تفکیک تمامی اندام‌ها، وزن آب بدن، وزن آب میان بافتی، وزن عضلات بدن به تفکیک تمامی اندام‌ها و همچنین میزان املاح استخوانها و میزان دقیق اضافه وزن با توجه به وزن جنس و نوع استخوان بندی را به دست آورد.

توصیه پزشکان برای استفاده از این دستگاه در موارد زیر است:

• تمامی افراد سالم حداقل یکبار پس از سن ۳۰ سالگی (جهت آگاهی از سلامت بدن)
• بیماران کبد چرب
• افراد دارای اضافه وزن
• افراد چاق
• بیماران دیابتی
• افراد مسن حداقل هر ۶ ماه یکبار
• ورزشکاران حرفه‌ای و بدن‌سازان

تشخیص کبد چرب در منزل

تشخیص کبد چرب در منزل بر اساس یافته های طب سنتی ایران و چین به چند طریق ممکن ولی این روش ها قطعی نیست و بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

• تشخیص علائم کبد چرب با آبغوره

• تشخیص علائم کبد چرب از روی زبان

• تشخیص علائم کبد چرب از روی پوست

• تشخیص علائم کبد چرب از روی رگ دست

• تشخیص علائم کبد چرب از روی چهره

درمان کبد چرب

اولین سوالی که برای مبتلایان به کبد چرب مطرح می‌شود، این است که آیا کبد چرب قابل درمان است؟ باید دانست که رفع علل ایجاد کننده کبد چرب می‌تواند در اصلاح کبد چرب موثر باشد. با کاهش وزن در افراد چاق و تغییر در شیوه زندگی، افزایش فعالیت جسمانی، پیاده‌روی و… اصلاح رژیم غذائی، قطع مصرف مشروبات الکلی و کنترل دقیق قند خون با کمک پزشک می‌توان در جهت درمان این بیماری نتیجه مطلوبی به دست آورد.

مصرف مشروبات الکلی به هر میزان ممنوع!

درمان خانگی کبد چرب

درمان خانگی کبد چرب ممکن است به عنوان تکمیلی به درمان‌های پزشکی در نظر گرفته شود. در اینجا چند راهنمایی برای درمان خانگی کبد چرب آمده است:

1. رژیم غذایی سالم:مصرف مواد غذایی سالم و کم چربی اشباع شده، مثل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، ماهی‌های چربی با اسیدهای چرب امگا-۳ و محصولات لبنی کم چربی، به بهبود وضعیت کبد چرب کمک می‌کند.
2. ورزش منظم: ورزش منظم و فعالیت بدنی می‌تواند به کاهش وزن، بهبود حساسیت به انسولین و بهتر شدن سلامت کبد کمک کند.
3. کاهش مصرف شکر و شیرینی: مصرف مقدار زیاد شکر و محصولات شیرین می‌تواند تاثیرات منفی بر روی کبد داشته باشد. توصیه می‌شود به مصرف شکر و شیرینی‌ها اقتصاد کنید.
4. مصرف مواد غذایی با اسیدهای چرب امگا-۳: ماهی‌های چربی مانند ماهی سالمون، هویج سفید و تخمه‌خرما می‌توانند اسیدهای چرب امگا-۳ را فراهم کنند که به کبد کمک می‌کند.
5. مدیریت استرس: استرس می‌تواند تاثیر منفی بر روی سلامت کبد داشته باشد. تمرین روش‌های مدیریت استرس مثل یوگا، تنفس عمیق و مدیتیشن می‌تواند مفید باشد.

در برخی موارد برای کنترل کبد چرب و با توجه به شدت عارضه، از داروها استفاده می‌شود. البته ذکر این نکته ضروری است که علی‌رغم تجویز دارو، هنوز هم کاهش وزن و تغییر در شیوه زندگی از ارکان اصلی درمان بیماری کبد چرب به شمار می‌روند. البته برای بدست آوردن وزن ایده‌آل و کاهش وزن در بیماران چاق، مشکلات زیادی وجود دارد. کاهش وزن باید به صورت تدریجی و متعادل صورت گیرد. موثر بودن کاهش وزن در درمان کبد چرب و طبیعی شدن آنزیم‌های مختل کبدی به اثبات رسیده است. باید توجه داشت که محرومیت غذائی جهت کاهش وزن توصیه نمی‌شود و مصرف مواد پروتئینی و مواد مغذی اساسی حذف نشده و کبد چرب به مقدار کافی مصرف شوند. در موارد محرومیت غذائی، مقادیر بیشتری چربی از بافت‌های چربی محیطی وارد خون و سپس کبد می‌شود و این موضوع سبب بدتر شدن وضعیت کبد بیمار می‌شود.

درمان فوری کبد چرب

درمان فوری کبد چرب بستگی به شدت و وضعیت بیمار دارد. اگر علائم شدیدی نظیر تشنج، تهوع شدید، افتادن فشار خون یا زردی پوست و چشمان دیده می‌شود، باید فوراً به مراقبت پزشکی نیاز دارید. در بسیاری از موارد، درمان کبد چرب شامل تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی مناسب، کاهش وزن، و مدیریت عوامل ایجاد کننده مشکل مانند دیابت یا هایپرتریگلیسیریدمی است. اگر شدت بیماری بالاتر باشد، پزشک ممکن است داروها یا درمان‌های دیگر از جمله تزریقات مخصوص معرفی کند.

نقش ورزش در درمان کبد چرب

انجام تمرینات ورزشی مختص گروه یا قشر خاصی از جامعه نیست. جوانان، افراد پیر، مردان، زنان و… همه باید ورزش کنند. ورزش تأثیر جدی در جلوگیری از ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها، حفظ سلامت و حتی روح آدمی دارد. وزن ایده‌آل با تمرینات ورزشی تنها همراه با یک رژیم غذائی مناسب و صحیح به دست می‌آید. ورزش هر چند به میزان اندک، ولی مداوم و روزانه در طول یک سال موجب کاهش وزن قابل توجهی در افراد چاق می‌شود.

در ابتدا باید بدانید که ورزش فقط برای کاهش وزن مقطعی شما نیست، بلکه شما برای تنظیم فعالیت‌های متابولیک بدنتان و دستیابی به حس شادابی و نشاط، نیازمند ورزش هستید. با توجه به اینکه می‌خواهیم ورزش فرد لاینفک زندگی شما باشد، پس نباید از ابتدا خودتان را خسته کنید و از ادامه راه باز بمانید؛ یعنی باید با شیب ثابت و ملایم، به صورت پیوسته انجام دهید. فعالیت‌های ورزشی باید منظم و به صورت ۳۰ تا ۴۵ دقیقه روزانه یا حداقل ۳ تا ۴ بار در هفته، همراه با افزایش ضربان قلب، باشد. شما می‌توانید با پیاده‌روی یا تندفعالیت، خود را شروع کنید. البته تغییر دوره‌ای فعالیت ورزشی نیز مهم است؛ مثلاً می‌توانید بعد از یک دوره دوچرخه‌سواری یا شنا و… شروع کنید. مردان از زنان پرتحرک‌ترند. شیوع کم‌تحرکی در خانواده‌های پردرآمد، بیشتر از خانواده‌های کم‌درآمد است؛ چرا که در خانواده‌های پردرآمد، کارهای بیشتری به صورت اتوماتیک و با استفاده از وسایل نقلیه انجام می‌شود.

جراحی و چاقی در درمان کبد چرب

اگر میزان چاقی از یک حدی بالاتر رود، به ناگزیر درمان‌های تهاجمی‌تر مثل جراحی اقتضا می‌کند. افرادی که مبتلا به چاقی مفرط می‌باشند و BMI آنها از چهل بیشتر باشد و یا اینکه BMI آنها بیش از ۳۵ باشد و دچار دیابت قندی هستند، در آنها رژیم‌های غذایی و ورزش ممکن است موثر نباشند و کاندید اقدامات جراحی جهت کاهش وزن می‌باشند. افراد چاق خیلی دوست دارند که در طول مدت کوتاهی خودشان را لاغر کنند، حال آنکه لاغر شدن افراد مستلزم به کارگیری رژیم غذائی مناسب و ورزش کردن است. جراحی‌های درمان چاقی نیز تنها می‌توانند خود را برای کوتاه مدت به کمک افراد چاق بیاورند و فرد باید اشتباهات خود را در زمینه زندگی، تغذیه و فعالیت اصلاح نماید و جراحی معجزه نمی‌کند. بیشترین کاهش وزن پس از جراحی‌های چاقی در ۶ ماه تا یکسال اول پس از جراحی رخ می‌دهد و در این زمان رعایت رژیم غذائی و افزایش فعالیت فیزیکی حائز اهمیت می‌باشد. بهترین سنی که برای جراحی توصیه می‌شود، پس از بلوغ تا ۶۰ سالگی است. گاهی جراحی چاقی منجر به درمان نازائی در زنان چاق می‌شود. امروزه از روش‌های جراحی کم‌تهاجمی لاپاراسکوپیک در درمان افراد مبتلا به چاقی مفرط استفاده می‌شود.

اصول کلی رژیم غذائی مناسب

• تغذیه سالم شرط اساسی سلامت انسان است استفاده از رژیم غذائی مناسب و متعادل میتواند به کنترل بیماری کمک کرده و از پیشرفت آن جلوگیری نماید. به طور کلی رژیم غذائی توصیه شده شامل محدودیت دریافت کالری افزایش دریافت پروتئین، افزایش فیبر رژیم ،غذائی کاهش چربیهای اشباع شده و کاهش دریافت چربی به کمتر از ۳۵% از کل کالری دریافتی است.
• هنگام تجویز یک رژیم غذائی که باید توسط متخصص تغذیه صورت گیرد به دو فاکتور مهم یعنی مقدار کالری مورد نیاز فرد و دیگری میزان درشت مغزیها برای تامین این مقدار از انرژی فرد است توجه داشت انرژی تجویزی مود نیاز این بیماران برابر ۲۵ تا ۳۵ کالری در هر روز به ازای هر کیلوگرم وزن ایده آل بدن است و الگوی غذائی مناسب شامل ۲۰ تا ۳۰ ،پروتئین ۵۰ تا ۶۰٪ کربوهیدارات و ۲۰ تا ۳۵٪ چربی باشد.
• رژیم غذائی باید غنی از فیبر باشد غلات کامل مثل نانهای سبوس دار منبع خوبی برای کربوهیدارت های پر فیبر میباشند رژیم غذائی باید حاوی مقادیر کافی سبزیجات و میوه باشد سیب دارای پکتین است و مصرف آن توصیه میشود.

• مصرف بیشتر سیر کلمها و مرکبات حاوی ویتامین C توصیه میشود.
• میزان مصرف پروتئین در افراد مبتلا به کبد چرب باید افزایش یابد ولی گوشت مرغ و ماهی بهتر از گوشت قرمز بوده و باید قبل از پخت غذا، چربیهای اضافه گوشت از آن جدا شده و دور ریخته شوند سه نوع از رژیم های غذائی توسط دکتر آزاد بخت متخصص تغذیه و رژیم درمانی با محدودیت کربوهیدات به همراه دانه کامل سویا ، یا محدودیت کالری به تنهائی و یا محدودیت کربوهیدارت به تنهائی جهت آشنایی شما ارائه شده است که باید متناسب با بیمار تنظیم شوند (برای کسب اطلاعات بیشتر باید به متخصص تغذیه مراجعه نمائید.

دستورات بهداشتی در تغذیه

• غذاهای آماده و رستورانی را اجتناب کنید.
• پروتئین‌ها را متعادل مصرف کنید، به ویژه ماهی و مرغ.
• کالری مصرفی را کاهش دهید: شیرینی، شکلات، قند و شکر را محدود کنید.
• چربی‌های اشباع را حذف کرده و از چربی‌های نشده استفاده کنید.
• ویتامین C و سلنیوم را از منابع مختلف دریافت کنید.
• میوه و سبزیجات را زیاد مصرف کنید و به جای غذاهای پر کالری، سبزیجات بخورید.
• غذاها را آرام و با دقت بخورید، وعده‌های کوچک را بیشتر جوید.
• از تماشای تلویزیون در حین غذاخوری خودداری کنید.
• از مصرف نوشیدنی‌های شیرینی شده و گازدار اجتناب کنید.
• مغزهای خوراکی و لبنیات کم چرب را مصرف کنید.
• مصرف روزانه چای سبز را فراموش نکنید.
• از مصرف دخانیات و الکل خودداری کنید.
• مصرف جگر، مغز و قلوه ممنوع است، و در پختن غذا از حداقل مقدار روغن استفاده کنید.
• حذف کامل چربی غیر ممکن است، اما می‌توانید به کم کردن آن توجه کنید.

مصرف سوسیس و کالباس ممنوع

زندگی شهری و مشغولیت‌های افراد، مصرف مواد غذائی آماده را افزایش داده است. فرآورده‌های گوشتی نیمه‌آماده، معمولاً با نام‌های سویس و کالباس شناخته می‌شوند. این فراورده‌ها گرچه حاوی گوشت هستند، اما به دلیل غیراستاندارد بودن، بیشتر موارد حاوی مقادیر زیادی چربی، نمک و مواد نگهدارنده هستند که تأثیر منفی بر سلامت انسان‌ها دارد. مواد نگهدارنده اغلب حاوی مقدار زیادی نیتریت سدیم هستند که بدون آن، سوسیس و کالباس تولید نمی‌شوند. مواد نگهدارنده قرمزرنگ اثرات ضدمیکروبی دارند و به غذا طعم خوشایندی می‌دهند، اما خطرات جدی برای سلامتی مصرف‌کنندگان دارند. همچنین از گوشت روده گاو و گوسفند و مواد مانده بر استخوان‌ها که اغلب از گاوهای پیر و شیرده تهیه می‌شود، استفاده می‌شود. این گاوها ممکن است مواد آنتی‌بیوتیکی و هورمونی داشته باشند که هنگام استفاده در سوسیس و کالباس‌ها به سلامت این محصولات آسیب می‌رساند.

خطرات رژیم‌های غذائی غیراستاندارد و کاهش سریع وزن:

جهت کاهش وزن، باید میزان کالری مصرفی را کاهش داد. در نتیجه، فرد چاق اقدام به کاهش مصرف نان، سریج، میوه، گوشت، شیر و… می‌نماید. عملاً اتخاذ رژیم غذائی سختگیرانه می‌تواند فرد را در معرض کمبود ویتامین‌ها و اصلاح قرار دهد. از جمله خطرات مهم بروز پوکی استخوان. نباید برای لاغر شدن بیش از حد به خود فشار وارد کنید.

البته اگر کاهش وزن همراه با افزایش فعالیت‌های ورزشی باشد، حجم استخوان‌های بدن افزایش می‌یابد. برای پیشگیری از بروز پوکی استخوان، علاوه بر توجه به مناسب بودن رژیم غذائی و استفاده از ویتامین D و کلسیم مکمل، از ورزش مستمر جهت کاهش وزن تدریجی استفاده شود. اگرچه در بسیاری از موارد توصیه به اضافه کردن مکمل‌های غذائی و ویتامین در مورد کاهش وزن می‌نماییم، اما این موضوع نمی‌تواند همه کمبودها را در موارد کاهش سریع وزن جبران کند.

عوارض دیگر رژیم‌های غذائی شدید، تحلیل رفتن عضلات بدن است. باید توجه داشت که هنگام رژیم غذائی، بدن برای جبران کمبودها از ذخایر چربی تامین نیاز خود می‌کند. اگر بدن نتواند کمبود انرژی را از یک منبع تامین کند، از بافت عضلانی استفاده می‌نماید. در صورت عدم ورزش، عضلات آسیب دیده و سبب بد شکل شدن بدن و اندام‌ها می‌شود. برخی رژیم‌های غذائی به طور کامل چربی را حذف می‌کنند و اگر همراه با کاهش سریع وزن اتفاق بیفتد، می‌تواند به افزایش چین و چروک پوست منجر شود. این امر ناشی از سرعت زیاد کاهش وزن است که بافت زیر پوست به کافیت زمان برای هماهنگی با بافت‌های بدنی ندارد، در نتیجه فرد ممکن است دچار افزایش چروک پوستی شود. متاسفانه تعجیل بیماران در رسیدن سریعتر به وزن ایده‌آل و تعجیل پزشکان در اثبات کارآمدی رژیم غذایی تجویزی خود، عامل اصلی این عوارض است.

تنظیم اختلالات چربی‌های خون

افزایش میزان چربی‌های خون (کلسترول) و تری‌گلیسیرید می‌توانند سبب کبد چرب شوند. اختلالات چرب اغلب در افراد چاق و با سابقه بیماری دیابت در خانواده دیده می‌شوند، اما در برخی افراد لاغر نیز به دلیل سابقه خانوادگی مشاهده می‌شود. برای کاهش چربی‌های خون، توجه به اقدامات زیر ضروری است.

• کاهش مصرف چربی‌های اشباع شده در غذای مصرفی، قوی‌ترین عامل در افزایش چربی‌های مضر است. مصرف اسیدهای چرب اشباع شده می‌تواند موادی مانند محصولات لبنی پر چرب، کره، پنیر پر چرب، بستنی، سوسیس و گوشت‌های چرب را شامل شود. به جای آنها، محصولات لبنی کم چرب و گوشت بدون چربی را مصرف کنید و به طور کلی میزان مصرف چربی در غذای خود را کاهش دهید. مصرف روغن‌های گیاهی با چربی اشباع کم نیز بلامانع است. حرکت به سمت مصرف شیر یک درصد به جای شیر کامل نیز می‌تواند منجر به کاهش قابل توجهی از چربی‌های خون شود.
• همچنین حذف کالری‌های اضافی مانند نان چیپس و مخلفات همراه وعده غذائی نیز به کاهش کل کالری‌های دریافتی کمک می‌کند.
• افزایش مصرف فیبرهای غذائی نیز می‌تواند به کاهش چربی‌های خون کمک کند. مصرف فیبرهای غذائی مانند سبوس گندم، آب‌گریب فوت و پسیلیوم، به همراه وعده‌های غذائی، مفید است.
• مصرف الکل را به طور کامل حذف کنید. الکل مولکول شیمیایی‌ای است که مستقیماً با افزایش چربی‌های خون ارتباط دارد. حذف الکل از رژیم غذایی می‌تواند به کاهش چربی‌های خون منجر شود.
•  قطع استعمال دخانیات نیز به کاهش چربی‌های مضر (LDL) و افزایش چربی‌های مفید (HDL) کمک می‌کند، در عین حال خطر سکته قلبی و کبد چرب را کاهش می‌دهد.
• استفاده از برنامه‌های منظم ورزشی همچنین می‌تواند به افزایش جذب چربی‌ها توسط عضلات فعال و کاهش آنها در خون کمک کند. با این حال، باید توجه داشت که برای حفظ نقش ورزش در کاهش وزن، باید از وعده‌های غذائی حجیم و پرکالری دوری کنید.
• مصرف بیشتر ماهی سفید و افزایش مصرف اسیدهای چرب امگا ۳ نیز می‌تواند در کاهش چربی‌های خون موثر باشد.

درمان‌های داروئی برای کبد چرب

اختلاف نظرها در این زمینه وجود دارد و تا به حال درمان قطعی ارائه نشده است. کاهش وزن، افزایش تحرک و تنظیم تغذیه مناسب جزو اصول اصلی اصلاح کبد چرب می‌باشد. داروهای استفاده شده در کبد چرب به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

1.  داروهای که سبب کاهش عوامل خطر می‌شوند. برخی از این داروها شامل متفورمین، پیوگلیتازون و ژم‌فیروزیل می‌باشند.
2. داروهایی که چنبه محافظتی دارند مانند ویتامین E

درمان دیابت و کبد چرب با انسولین و داروهای خوراکی

افرادی که کبد چرب و دیابت دارند، باید توجه ویژه‌ای به کنترل قند خون خود داشته باشند. برای کنترل قند خون، ممکن است به داروهای ضد دیابت خوراکی یا انسولین تزریقی نیاز داشته باشند. در مواردی که دیابت به شدت مشخص نشده و قند خون در محدوده طبیعی قرار دارد و سطح انسولین سرم بالاست، باید برای کاهش مقاومت به انسولین اقدام شود. یکی از داروهای کمکی در کنترل قند، متفورمین است. این دارو با اصلاح مقاومت به انسولین، آنزیم‌های کبد را کاهش می‌دهد. متفورمین به شکل قرص‌های ۵۰۰ یا ۱۰۰۰ میلی‌گرمی در دسترس است و معمولاً روزانه ۲ تا ۳ قرص مصرف می‌شود. برخی افراد ممکن است با مصرف متفورمین عوارض گوارشی مانند درد شکمی و تهوع داشته باشند که باید تحمل کنند.

داروی دیگری به نام پیوگلیتازون (Pioglitazone) وجود دارد که به صورت قرص‌های ۱۵ و ۳۰ میلی‌گرمی در دسترس است. مصرف این دارو می‌تواند اختلالات متابولیکی و آنزیمی کبدی را تنظیم کند، سطح انسولین سرم را کاهش دهد و بهبود در ضایعات کبدی کمک کند. این داروها به بافت‌های مختلف بدن، به ویژه بافت‌های اسکلتی، کبدی و چربی، به کاهش مقاومت به انسولین واکنش نشان می‌دهند. علاوه بر کنترل قند خون، مهم است که سطح هموگلوبین A1c نیز به صورت دوره‌ای کنترل شود تا به کنترل دقیق‌تر دیابت کمک شود.

کنترل چربی‌های خون نیز در بهبود کبد چرب بسیار مهم است. داروهای ژم فیبروزیل و آتروستاتین به کاهش تری‌گلیسیرید و کلسترول خون کمک می‌کنند و تأثیر مثبتی بر روی آنزیم‌های کبدی دارند. با این حال، انجام مطالعات بیشتر جهت اثرات این داروها بر کبد چرب ضروری است. همچنین، داروی پروباکول به عنوان داروی ضد اکسیدان قوی و کاهنده چربی‌های خون می‌تواند با مصرف مداوم به بهبود وضعیت کبد چرب کمک کند.

لازم به ذکر است که متفورمین باعث تشدید اثر انسولین موجود در بدن نمی‌شود. هدف از استفاده از این دارو، کاهش مقدار قند نیست و به همین دلیل، مصرف آن با مقادیر کم آغاز می‌شود و به تدریج به میزان مناسب افزایش می‌یابد و گاهی با مصرف اتروستاتین میزان آنزیمهای کبدی افزایش میباشد که در این شرایط پزشک در مورد ادامه با قطع مصرف آن تصمیم گیری خواهد کرد.

ویتامین E و کبد چرب

ویتامین E در اندام‌های مختلف بدن حضور دارد و مهمترین منابع غذایی آن شامل جوانه‌های گندم، کاهو کلم و روغن بادام زمینی هستند. خوشبختانه، ویتامین E حاوی در خوراکی‌ها در فرآیند پخت‌پز از بین نمی‌رود. این ویتامین دارای خصوصیت ضد اکسیدان است و می‌تواند با افزایش سوخت‌وساز چربی‌ها در درمان کبد چرب مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، استفاده طولانی‌مدت از آن توصیه نمی‌شود و مناسب است که همراه با اسید فولیک و ویتامین C مصرف شود.

قرص‌های موجود در بازار دارای غلظت ۴۰۰ میلی‌گرمی هستند و میزان و مدت مصرف آن باید توسط پزشک معالج تعیین شود. این ترکیبات می‌توانند در بهبود کبد چرب و تقویت فرآیندهای ضد اکسیدانی بدن نقش داشته باشند. اما بهتر است مصرف آنها را تحت نظر پزشک خود انجام دهید و دستورات و توصیه‌های او را رعایت کنید.

سيليمارين یا گیاه خار مریم در درمان کبد چرب

گیاه خار مریم (با نام علمی Silybum marianum) از دیرباز به عنوان یک درمان شفا‌بخش برای بیماری‌های کبدی و کیسه صفرا مورد استفاده قرار گرفته است. این گیاه به نام تیستل خارهای خوراکی نیز شناخته می‌شود و جزو جنس سیلیبوم و گونه ماریانوم قرار دارد. نام “ماریانوم” از افسانه‌ای گرفته شده که در آن، مریم مقدس (عیسی مسیح (ع) مادر) در کنار این گیاه در حال استراحت بوده و شیر خود را به فرزند خود، عیسی مسیح (ع) می‌داده است.

این گیاه دارای ترکیباتی به نام‌های سیلیبینین، سیلیدیانین و سیلیکریستین است که به طور جمعی به نام سیلیمارین (silymarin) مشهور هستند. این ترکیبات به عنوان ترکیبات محافظت‌کننده برای کبد شناخته می‌شوند و می‌توانند در درمان انواع بیماری‌های کبدی، دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی و کبد چرب کمک کنند.

سیلیمارین از تمام اجزای گیاه (ساقه، برگ، گل و دانه) به دست می‌آید، اما در میوه‌ها و دانه‌ها بیشتر تجمع دارد. از سیلیمارین به عنوان قرص‌های کپسول، پودر و تهیه‌های دیگر به عنوان یک داروی کمکی و محافظت کننده برای کبد در برابر انواع بیماری‌های کبدی مانند گد چرب استفاده می‌شود. دستور مصرف معمولی برای این قرص‌ها روزانه ۲ تا ۳ بار و هر بار به میزان ۱۴۰ میلی‌گرم است که حداقل ۷۰ تا ۸۰ میلی‌گرم سیلیسین (ماده اصلی سیلیمارین) را فراهم می‌کند.

سیلیمارین تأثیر محافظتی را بر کبد در برابر آسیب‌های اکسیداتیو دارد. آسیب‌های کبدی به دلیل تجمع رادیکال‌های آزاد پیش‌اکسیدان در بدن به وقوع می‌پیوندد. این گیاه با تأثیر محافظتی‌اش می‌تواند از کبد در برابر آسیب‌ها و ضررهای ناشی از اکسیداسیون محافظت کند.

به طور کلی، سیلیمارین و ترکیبات دیگر از گیاه خار مریم به عنوان یک داروی کمکی و محافظت کننده در بیماری‌های کبدی، دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی و کبد چرب مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما در همه موارد، توصیه می‌شود که مصرف این محصولات تحت نظر پزشک انجام شود و توصیه‌ها و دستورات وی رعایت شود.

اورسودکسی کولیک اسید و تاثیر آن در کبدچرب

اورسودکسی کولیک اسید (به انگلیسی: Ursodeoxycholic Acid) یا اورزو داکسی کولیک اسید (به انگلیسی: UrsoDeoxyCholic Acid) دارویی است که تاثیرات مثبت در کاهش آنزیم‌های کبدی نشان داده است. این دارو در کمک به بهبود کبد چرب و کنترل برخی مشکلات کبدی مؤثر بوده و در تحقیقات تایید شده است. ترکیبات این دارو جزو نمک‌های صفراوی از نوع سوم قرار می‌گیرند و دارای اثرات محافظتی سلولی در مقابل تخریب صفراوی و عوامل دیگر می‌باشند.

کاهش آهن و درمان کبد چرب:

در بیماران مبتلا به کبد چرب، ممکن است سطح فریتین (یک پارامتر مرتبط با ذخیره آهن در بدن) بالا باشد. در این موارد، اهدای خون یا فصد خون، به‌ویژه در افراد چاق با هموگلوبین بالا (که منجر به خون غلیظ می‌شود)، می‌تواند به کاهش ذخیره آهن و اصلاح اختلالات آنزیمی کبدی کمک کند.

سایر داروها در درمان کبد چرب

استفاده از پروبیوتیک‌ها (میکروارگانیسم‌های مفید برای جهار گوارشی) در درمان کبد چرب به تازگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. نتایج تحقیقات اخیر به نمایش گذاشته‌اند که این ترکیبات ممکن است در بهبود وضعیت کبد چرب نقش داشته باشند. مصرف استیل سیستئین می‌تواند به افزایش سطح گلوتاتیون در کبد کمک کند و از بدن در برابر تنش‌های اکسیداتیو (استرس اکسیداتیو) محافظت نماید.

مصرف داروهای ضد اکسیدان مانند ویتامین E، سیلیمارین و شیرین (شیره انگور) می‌تواند به تا حدودی از پیشرفت کبد چرب جلوگیری کند. این داروها با تاثیرات ضد اکسیدانی‌شان می‌توانند به محافظت از سلول‌های کبد در مقابل آسیب‌های اکسیداتیو کمک کنند. مصرف داروهای متفورمین (یک داروی ضد دیابت) و پیوگلیتازون (یک داروی ضد دیابت از خانواده تیازولیدین‌دیون) به‌طور معمول در اصلاح سندرم متابولیک و کنترل قند خون موثر هستند. با این حال، نقش دقیق این داروها در درازمدت هنوز به‌طور کامل مشخص نشده است و همچنین مصرف برخی داروها نظیر داروهای ضد فشار خون و… داروهای مسکن و داروهای ضد افسردگی میتوانند به اختلال در آنزیمهای کبدی منجر شوند که با قطع آنها میزان آنزیم‌ها تنظیم شوند. 

داروهای لاغری و تاثیر آن در درمان کبد چرب

داروهای لاغری معمولاً به‌تنهایی بدون تغییر در شیوه‌ی زندگی و تغذیه نمی‌توانند تاثیر مؤثری داشته باشند. از جمله داروهایی که مورد استفاده در درمان چاقی قرار می‌گیرند، عملی ارلیستات (Orlistat) است. این دارو با مهار آنزیم لیپاز در روده‌های هضمی، جذب چربی‌های مواد غذایی را متوقف کرده و باعث دفع آنها از بدن می‌شود. این دفع چربی‌ها باعث کاهش وزن می‌شود. با این حال، مصرف این دارو همراه با عوارض جانبی مانند دل درد، نفخ شکم و سوء هضم نیز همراه است.

داروهای ضد اشتها به دلیل عوارض جدی که در بدن ایجاد می‌کنند، به توصیه نمی‌شوند. برخی از این داروها حاوی موادی مثل هورمون‌های تیروئیدی هستند که می‌توانند اثرات جدی بر روی ارگان‌های بدن داشته باشند. همچنین، برخی داروها حاوی مواد روان‌گردان مثل گرد فرشته (PCP) می‌باشند. این داروها ممکن است باعث ایجاد عوارض نظیر خشکی دهان، لرزش دست، افزایش فشار خون، سردرد، اختلال در خواب، تپش قلب و حتی تمایل به مصرف مجدد شوند.

• مردى ٦٣ ساله هستم که به شغل تجارت فرش مشغول می‌باشم. دارای سابقه فشار خون بالا و اختلال در چربیهای خون از ۵ سال گذشته هستم و اخیرا دچار گرگرفتگی شده ام. در بررسی انجام شده آنزیمهای کبدی بالاست و پزشک احتمال کبدچرب داده است چه باید بکنم؟

اگر پزشک شما با انجام آزمون‌ها و بررسی دقیق تشخیص داده که شما دچار بیماری کبد چرب هستید، باید در خصوص کاهش وزن و تغییر در شیوه‌ی زندگی با او مشورت کنید. اگر شدت بیماری کبد چرب نیاز به درمان دارد، باید مطابق با نظر پزشک خود اقدام کنید. همچنین، برای بررسی وجود یا عدم وجود فیبروز کبدی سفتی، نیاز به مطالعات تکمیلی و مشورت با پزشک خواهید داشت.

وجود فشار خون بالا و سطح بالای چربی در خون نشانگر وجود اختلال سندرم متابولیک در شماست. کبد چرب نیز می‌تواند نشانه‌ای از این وضعیت باشد. برای مدیریت این مشکلات، باید با پزشک خود مشورت کرده و طبق توصیه‌های او عمل کنید.

رابطه سیروز کبدی با کبد چرب

سیروز کبدی یک طیف از بیماری‌های کبدی است که ناشی از تجمع چربی در کبد به وجود می‌آید و از یک تجمع ساده چربی تا هپاتیت کبد چرب غیرالکلی (NASH) و در نهایت سیروز کبدی با درجات متفاوت از شدت رخ می‌دهد. در این حالت، ترکیبات فیبروزی در کبد ایجاد می‌شوند و پیشرفت آن‌ها به سیروز کبدی منجر می‌شود. سیروز یا تنبلی کبد، یک مشکل جدی و پیشرونده است که به دلیل ضربه‌های مزمن به کبد در پاسخ به بیماری‌های کبدی ایجاد می‌شود. این وضعیت با ایجاد تجمعات فیبروزی (بافت اضافی) در کبد تظاهر می‌شود. این بافت فیبروز از مواد کلاژنی تشکیل شده است که به علت فعالیت‌های مختلف از جمله کبد چرب، تجمع می‌یابند.

علائم سیروز بسته به شدت بیماری کبدی متغیر است و شامل خستگی، تورم شکم و اندام‌ها، ضعف و سستی عضلانی، تیرگی پوست، لکه‌های خونریزی در پوست، کاهش میل جنسی، خونریزی از بینی و لثه، بزرگی سینه‌ها در آقایان و خارش می‌شوند. برای تشخیص دقیق وجود سیروز کبدی، از روش‌های متنوعی مانند فیبرواسکن، پیویسی کبدی، اندوسکوپی فوقانی برای بررسی وجود واریس در مری استفاده می‌شود.

در درمان سیروز کبدی، علاوه بر مدیریت بیماری اصلی که عمدتاً کبد چرب است، باید به مشکلات جانبی وجود در بدن نیز توجه کنید و اقدامات لازم را برای کنترل آنها انجام دهید. اصلاح ورم اندام‌ها و شکم، اختلالات انعقادی با مصرف ویتامین K، اصلاح اجابت مزاج با مصرف شربت‌های لاکتولوز و سایر تدابیر به عنوان بخشی از درمان در نظر گرفته می‌شوند. در موارد خاص، پیوند کبد می‌تواند به عنوان یک راه‌حل انتخاب شود، اما تعیین زمان مناسب برای این عمل باید با توجه به شرایط بالینی و نتایج آزمایش‌های معیار تعیین گردد. پیوند کبد معمولاً از افراد متوفی مغزی استفاده می‌شود و نیازمند آمادگی کامل گیرنده پیوند است. برای اطلاعات بیشتر، می‌توانید به “مقاله‌ی مجله اینترنتی تاپ10باز در مورد سیروز کبدی” مراجعه کنید

سوالات متداول

کبد چرب چیست؟

کبد چرب وضعیتی است که در آن سلول‌های کبد شما حاوی مقدار زیادی چربی می‌شوند. یک کبد سالم حاوی مقدار کمی چربی است. اما وقتی چربی بیش از ۵ تا ۱۰ درصد وزن کل کبد شما را تشکیل دهد، به آن کبد چرب می‌گویند.

علائم و نشانه‌های کبد چرب چیست؟

کبد چرب در بسیاری از موارد علائم خاصی ندارد و معمولاً زمانی به توجه پزشکان می‌رسد که آزمایشات دیگری برای دلایل دیگر نشان دهنده مشکل در کبد باشند. این ممکن است رخ دهد اگر کبد شما در سونوگرافی غیرطبیعی به نظر برسد یا اگر شما آزمایش آنزیم‌های کبدی نامناسب داشته باشید. علائم نادر کبد چرب عبارتند از: خستگی، درد یا تورم در قسمت بالای سمت راست شکم، افزایش وزن، پوست و چشم‌های زرد، خارش پوست، واریس‌های معده، سیر شدن سریع.